Saltar navegación

Activa JavaScript para disfrutar de los vídeos de la Mediateca.

Encuentro anual de orientación 2022: Carmen Velázquez y Ana Villafranca

Ajuste de pantalla

El ajuste de pantalla se aprecia al ver el vídeo en pantalla completa. Elige la presentación que más te guste:

Subido el 16 de diciembre de 2022 por EST ADMI DIRECCIÓN DE AREA TERRITORIAL MADRID-CAPITAL

120 visualizaciones

Descargar la transcripción

En unha abonencia contamos con nosas dos compañeras 00:00:00
ña Carmen Velázquez González 00:00:04
que é licenciada en Psicología e licenciada en Psicopedagogía 00:00:06
Especialista universitaria en Orientación e Tutoría 00:00:10
Máster en Educación por o Instituto Tecnológico e de Estudios Superiores de Monterrey 00:00:14
En cuanto á súa experiencia profesional 00:00:20
á sido asesora da Unidade de Programas Educativos da Edad Sur 00:00:23
Orientadora educativa en distintos departamentos e equipos de orientación 00:00:27
Directora del IES de Griñón durante cinco años 00:00:31
e actualmente é la directora del Equipo de Dificultades de Aprendizaje 00:00:34
Trastornos de Lenguaje e Trastorno de Déficit de Atención con Hiperactividad 00:00:37
Doña Ana Villafranca Gil 00:00:42
é licenciada en Psicopedagogía e diplomada en Logopedia 00:00:45
e en Magisterio por a Universidade Complutense de Madrid 00:00:49
Su formación como doctorando tamén en Educación 00:00:53
ha desempeñado su labor como orientadora educativa y logopeda en el ámbito de la Educación Especial 00:00:57
tamén como maestra de Audición y Lenguaje en el EOEP de Atención Temprana 00:01:02
Actualmente compagina súa actividad profesional en el Equipo Específico de Dificultades de Aprendizaje 00:01:07
Trastornos de Lenguaje e Trastorno de Déficit de Atención con Hiperactividad 00:01:12
con la docencia como profesora asociada en la Facultad de Educación de la Universidad Complutense de Madrid 00:01:16
Muchas gracias 00:01:23
Gracias, Noelia 00:01:24
Bueno, antes de empezar con la presentación 00:01:26
quero dar las gracias a la Dirección de Área Territorial de Madrid Capital 00:01:29
por hacer posible un ano máis estas jornadas de orientación 00:01:35
e darles las gracias especialmente por invitarnos 00:01:40
e permitirnos poner de manifiesto la gran relevancia 00:01:44
que el cuidado de las emociones tiene en la escuela 00:01:50
ya lo ha puesto de manifiesto José Antonio Luengo en su anterior ponencia 00:01:55
y nosotros lo que vamos a hacer a lo largo de esta intervención 00:02:03
es seguir ahondando en la justificación de esa necesidad de tener en cuenta las emociones 00:02:09
de trabajar con las emociones en la escuela 00:02:16
y vamos a dar algunas pinceladas de como y de que manera podemos llevar a cabo ese cuidado de las emociones en la escuela 00:02:19
para ello vamos a empezar por hacer una justificación normativa 00:02:30
José Antonio decía que hay una normativa no educativa de rango superior 00:02:35
que dice que en las escuelas se tienen que tener en cuenta las emociones y la educación emocional 00:02:42
pero también vamos a ver como la propia normativa educativa nos ampara y nos dice que tenemos que abordar esto 00:02:50
también lo haremos desde una justificación teórica en una doble vertiente 00:03:00
por una parte vamos a hablar del DUA como un instrumento que nos permite caminar hacia la inclusión 00:03:07
y que tiene en cuenta las emociones 00:03:14
y ya lo ha presentado José Antonio con una gran realidad y aportando muchísimos datos 00:03:17
pero nosotros también vamos a hablar de consecuencias que tiene un desarrollo emocional desajustado 00:03:27
que consecuencias tienen en la persona 00:03:34
con todo esto vamos a justificar porque tenemos que cuidar las emociones para luego ir viendo como podemos llevarlo a cabo 00:03:37
Bueno como decía Carmen hacemos esta pequeña justificación sin extenderlo mucho 00:03:45
pero es cierto que la normativa que actualmente esta vigente habla de las emociones 00:03:51
tanto la actual LOMLOE como los diferentes decretos para la Comunidad de Madrid para infantil, primaria y secundaria 00:03:56
por ejemplo en la LOMLOE se refleja en el artículo 2 de fines que hay que trabajar 00:04:04
que uno de esos fines es el pleno desarrollo de la personalidad y de las capacidades de los alumnos 00:04:11
y también que hay que confiar en sus actitudes y conocimientos 00:04:16
es decir que no solo por la importancia que tiene y que ya hemos visto con esta primera ponencia 00:04:20
sino que esta recogido en normativa y que así lo tenemos que tener en cuenta 00:04:30
en cuanto a como se desarrollan los aspectos emocionales en los diferentes decretos 00:04:35
pues por ejemplo en los objetivos se habla en el Curriculum de Educación Infantil 00:04:42
de desarrollar capacidades relacionadas con emociones y afectos o sea que lo menciona directamente 00:04:48
también en primaria desarrollar sus capacidades afectivas y en secundaria fortalecer sus capacidades afectivas 00:04:54
o sea que las emociones están presente por supuesto en los Curriculum 00:05:01
y ahora también tenemos que tener en cuenta las competencias clave que ahora ya están en todas las etapas 00:05:06
incluidas ya también en infantil y en el caso de las competencias clave nos tenemos que ir a la competencia personal 00:05:12
social y de aprender a aprender y en concreto cuando hablamos de competencias especificas 00:05:20
pues también tenemos ahí un ejemplo de como están contempladas las emociones en los decretos 00:05:25
Decíamos antes que íbamos a hablar del DUA, el DUA es un instrumento que está recogido en la LONLOE 00:05:34
para facilitar la educación inclusiva, es un instrumento que nos ayuda a caminar hacia la inclusión 00:05:45
como instrumento para construir escuelas inclusivas el DUA nos propone universalizar el currículo 00:05:53
pero ¿con que objetivo nos propone el DUA universalizar el currículo? 00:06:02
con el objetivo de formar aprendices expertos, nos dice el DUA que en la escuela tenemos que formar alumnos capaces 00:06:08
alumnos que contribuyan de forma eficaz en el ámbito escolar, es decir aprendices expertos 00:06:19
¿y como son estos aprendices expertos? 00:06:26
pues dice el DUA que son estratégicos, es decir son alumnos capaces de establecer metas 00:06:29
de formular planes para alcanzar esas metas, son alumnos que tienen recursos para procesar y manejar la información 00:06:35
y finalmente nos dice son alumnos motivados, es decir que son capaces de establecer metas 00:06:45
centradas en el dominio, no en los resultados sino en el dominio, en el proceso 00:06:53
son capaces de mantener su esfuerzo para alcanzar esa meta y además controlan y regulan las reacciones emocionales 00:06:59
es decir este último aspecto que recoge el DUA de los aprendices expertos nos sitúa de lleno 00:07:08
en lo que es la competencia emocional, las emociones de nuestros alumnos 00:07:15
y nos está diciendo que si queremos promover el desarrollo de aprendices expertos tenemos que tenerlo en cuenta 00:07:21
si vemos ahí las diferentes esferas del desarrollo de las personas, la dimensión emocional, la social, la cognitiva 00:07:31
a veces en las escuelas afortunadamente cada vez menos tenemos la sensación de que nos tenemos que centrar en la dimensión cognitiva 00:07:41
es decir todo aquello que está más vinculado con el razonamiento, con el desarrollo de la inteligencia 00:07:51
para abordar problemas, resolver problemas, para adquirir conocimientos con un carácter muy academicista 00:07:58
esto digo que afortunadamente cada vez es menos porque lo que queremos representar aquí es como estas dimensiones del desarrollo personal 00:08:08
están ampliamente vinculadas, se interrelacionan continuamente y si descuidamos la dimensión emocional 00:08:16
eso va a tener repercusiones muy negativas sobre las otras dimensiones 00:08:26
por supuesto alguien que emocionalmente tiene un desarrollo desajustado se va a sentir mal, va a sufrir crisis más o menos pasajeras 00:08:33
nos decía José Antonio que no tenemos que situar todo en términos de enfermedad mental 00:08:44
pero tamén en ese camino de desarrollo podemos llegar a los trastornos mentales 00:08:51
y todo esto tiene unas repercusiones claramente negativas en el ámbito social, en el desarrollo social 00:08:58
nos vamos a encontrar con personas que inhiben sus relaciones sociales o que las abordan de una manera totalmente desajustada, descontextualizada 00:09:04
y en el ámbito de la dimensión cognitiva tenemos que tener muy presentes que la dimensión emocional condiciona seriamente los aprendizajes 00:09:15
un desarrollo emocional desajustado, un cúmulo de emociones negativas generan inhibidores cognitivos 00:09:24
que dificultan seriamente o aprendizaje, facen que os alunos sean menos receptivos á información 00:09:32
que a procesen de forma máis superficial, que sentan medo, desatención 00:09:39
es decir, que un desarrollo de la dimensión emocional desajustado nos va a condicionar en el ámbito educativo de unha forma moi importante 00:09:47
por iso é necesario que lo tengamos en cuenta 00:09:58
Bueno, e despues desta introducción, como decía Carmen, que hai justificación normativa e teórica 00:10:02
pasamos a ese apartado de que son as emociones, que todos pensamos en as emociones e se nos ocorre dar alguna definición 00:10:08
por suposto hai múltiples definiciones en función ao autor que nos vayamos 00:10:15
aquí tenemos unos ejemplos e, por exemplo, Mora dice que as emociones son ese motor que llevamos dentro, ese motor que nos mueve 00:10:20
e tamén Mora e Sanguinetti ponen el hincapié en esa reacción conductual á que nos llevan as emociones 00:10:28
tamén, por suposto, hai múltiples clasificaciones das emociones, positivas, negativas, primarias, secundarias 00:10:36
pero non nos vamos a detener, sí, que nos importa? Que funciones? Para que nos sirven as emociones? 00:10:43
Entón, Mora, en concreto, habla que son pilares básicos das funciones do cerebro 00:10:49
porque nos permiten a supervivência e, nese sentido, son motivadoras 00:10:55
nos alejamos dos estímulos nocivos e nos acercamos aos máis plagenteros 00:11:01
tamén hace que o noso organismo poda reaccionar de maneira polivalente e flexible ás diferentes estímulos 00:11:05
e, por iso, nos hace que a nosa conducta sea moito máis versátil 00:11:12
tamén permiten que reaccionemos como un... os individuos reaccionemos como un todo ante un estímulo especifico 00:11:16
e nos permiten mantener o interés con o importante que é 00:11:26
e máis cando pensamos nos nosos alunos, mantener o interés por o descubrimento do novo 00:11:30
tamén sirven como lenguaje para comunicarse porque todos temos... ou sea, favorece esa comunicación rápida e efectiva gracias ás emociones 00:11:35
sirven para almacenar e evocar memórias de maneira máis efectiva 00:11:43
e, además, como decía Carmen agora mesmo, ten un importante papel no proceso de racionamiento 00:11:47
es decir, están vinculadas tamén á ese rendimiento académico e á toda esa parte cognitiva 00:11:52
e, cando estamos hablando de emociones, por suposto, non podemos deixar de hablar de inteligencia emocional 00:12:00
o sea, tenemos a definición de Goldman pero esa capacidade de motivarnos, de controlar o impulso, de demorar a ratificación 00:12:06
es decir, todas as emociones están relacionadas, por suposto, tamén con a inteligencia emocional 00:12:16
Bien, Goldman colocou o dedo na llaga, como solemos dizer, e falou que a inteligencia iba máis alá do que medían os testes de inteligencia 00:12:26
e que era necesario falar de unha inteligencia emocional 00:12:38
pero todavía podemos seguir ahondando en ese concepto 00:12:42
porque o concepto de inteligencia emocional situa o constructo en a persoa 00:12:48
e face pensar unha capacidade á veces máis ou menos innata 00:12:55
pero se vamos ahondando en ese concepto, por exemplo, seguindo autores como Vizquerra y Pérez 00:13:03
nos dicen que esta inteligencia emocional que define parte dos individuos 00:13:12
se desarrolla en interacción con un contexto 00:13:23
e isto é fundamental, porque xa cambia o foco e nos dice que ese desarrollo, ese ajuste emocional 00:13:27
se produce por interacción das capacidades de unha persona nuns contextos determinados 00:13:40
e face que entendamos que as emociones, o desarrollo emocional, se pode aprender 00:13:46
e, portanto, se se pode aprender, se pode ensñar 00:13:54
entonces, seguindo a Vizquerra, que define a competencia emocional 00:13:58
como o conjunto de conxuntos, destrezas, habilidades que tiene unha persona 00:14:04
para comprender, reproducir e expresar irregularmente, de forma adequada ou apropiada ao contexto 00:14:10
os fenómenos emocionales 00:14:19
pero todavía podemos seguir dándole unha volta de tuerca máis a estes conceptos, a estes constructos 00:14:22
e temos que dizer que ese contexto del que nos fala Vizquerra, con o que interacciona a persona 00:14:29
é, eminentemente, un contexto social 00:14:37
non é cualquier tipo de contexto, son contextos sociales 00:14:40
onde as emociones se generan porque atendes a determinados modelos 00:14:44
porque se generan en reacción a determinadas interacciones con determinadas personas 00:14:52
porque esa reacción emocional, esa conducta que manifiesta a persona 00:14:58
afecta, a sú vez, a conducta das outras personas que están nese contexto 00:15:04
todo isto nos leva a dizer que devemos ampliar o constructo 00:15:10
e non falar de competencia emocional, simplemente, sino falar de competencia socioemocional 00:15:15
é a dizer, vamos a falar daquellas capacidades, daquellas habilidades e actitudes 00:15:21
que nos van a permitir autogestionarnos emocionalmente en contextos sociales 00:15:27
eso é a competencia socioemocional 00:15:34
que, polo tanto, e ponendo ese hincapié no que nos fala Vizquerra 00:15:39
se pode aprender e, polo tanto, nos coloca na necesidade de tener que educarla 00:15:45
e aí entra de lleno o ámbito escolar, polo suposto, tamén o ámbito familiar 00:15:54
entón, se temos que ensñar a competencia socioemocional 00:16:01
devemos determinar que elementos, que dimensións incluye esa competencia socioemocional 00:16:06
que parece un concepto moi amplio 00:16:16
e, polo primo lugar, lógicamente, está o autoconocimiento 00:16:19
con sus dos dimensiones de autoconcepto e autoestima 00:16:24
que antes nos señalaba José Antonio 00:16:28
como tan fundamental en esa evolución 00:16:32
que nos dicía se o autoconcepto que unha persoa tiene de si mesma queda tocado 00:16:38
entramos en un serio riesgo de que se produzca esa ruptura, esa quebra 00:16:45
de la que él falaba, dicir, autoconcepto e autoestima fundamentales 00:16:50
pero ese autoconcepto e esa autoestima, ese conocimiento que tiene la persona 00:16:56
de sus propias emociones e da identificación das causas que a generan 00:17:02
está moi vinculado con o estilo atribucional 00:17:08
porque a que atribuímos determinadas emociones 00:17:13
é fundamental en luego a construcción do nosso próprio autoconcepto 00:17:17
por suposto a automotivación, o veíamos antes cando falábamos do DUA 00:17:23
os alunos estratégicos son fundamentalmente alunos automotivados 00:17:28
que establecen as suas propias metas, que as mantenen 00:17:33
e que controlan o seu esforzo e as suas emociones para mantenerse na consecución dessas metas 00:17:36
e por suposto temos sí ou sí que tener en cuenta as habilidades sociales 00:17:41
porque estamos falando de que a competencia socioemocional se desarrolla 00:17:46
e se pone de manifiesto en contextos sociales 00:17:50
lego as habilidades sociales son un pilar fundamental 00:17:52
e todo isto, todas estas dimensiones que contribuían ao desarrollo 00:17:57
da competencia socioemocional van a facer que nos encontremos 00:18:02
ante personas que van a ser capaces de autorregular e autogestionar sus emociones. 00:18:06
Que características tiene unha persona con unha competencia socioemocional 00:18:15
buena, equilibrada? 00:18:21
Bueno, pois xa lo hemos ido dicendo, é unha persona que tiene confianza en sí misma 00:18:24
que é eficaz, que establece as suas propias metas 00:18:30
que persevera ante a dificultad, cando surge unha dificultad sigue adelante 00:18:34
que se relaciona ben con os demas e é capaz de mantener relaxiones estables. 00:18:39
En definitiva, unha persona con unha buena competencia socioemocional 00:18:46
é unha persona resiliente, é esa frase que hai aí de perseverar ante a dificultad 00:18:51
as dificultades surgen, o mencionaba tamén José Antonio 00:18:57
as dificultades van a estar aí ao longo da nosa vida 00:19:01
pero o que temos que saber é afrontar, teñer a resiliencia necesaria 00:19:04
para poder afrontar esas dificultades ou esas adversidades. 00:19:10
Entón, a resiliencia, vemos aí unha definición, pode haber outras muchas 00:19:14
pero fala que é unha capacidade, é unha competencia 00:19:20
que o que face é que posibilita que a persoa poda prevenir, afrontar ou superar 00:19:24
esas situaciones adversas, e temos que entender as situaciones adversas 00:19:29
en un sentido amplio, porque a adversidade non é a mesma para un adulto 00:19:34
que para un aluno de secundaria ou un ninho pré-adolescente 00:19:40
nos últimos cursos de primaria, nos que sabemos que se afronta 00:19:48
o próprio proceso de construcción personal, que son etapas convulsas 00:19:52
de moito desequilibrio, as adversidades poden ser múltiples. 00:19:59
Entón, hai que entender a adversidade non como unha pandemia simplemente 00:20:04
unha pandemia está claro, é unha adversidade, unha desestructuración familiar 00:20:09
é unha adversidade, pero á veces as adversidades son moito máis pequenas 00:20:15
e están aí. Os factores que inciden no desarrollo da resiliência 00:20:19
son factores do contexto e factores personales. 00:20:26
Os factores do contexto facen referencia ao apoio que a persoa visualiza 00:20:30
no seu entorno, que apoios, que modelos tenho no meu entorno 00:20:36
e depois, desde o ponto de vista personal, que fortalezas interiores 00:20:39
percebe en si mesmo a persoa, o que eu sou, o que definíamos antes 00:20:44
como o autoconcepto, cando falábamos do autoconcepto, 00:20:50
e as competencias que teño, que competencias para afrontar 00:20:53
as relaxiones personales, que competencias comunicativas, 00:20:59
que nos dizía José Antonio que nesta sociedade actual a veces fallan tanto, 00:21:03
pois como me percebo, que competencias comunicativas creo tener, 00:21:08
que competencias para resolver problemas. Esos son os factores 00:21:13
que definen á unha persona resiliente. 00:21:17
A competencia socioemocional como unha capacidade que contribuía 00:21:24
ao desarrollo desa resiliência se constitúe sí ou sí 00:21:29
en un factor protector, claramente protector, frente ás dos grandes 00:21:33
situaciónes, que son os comportamientos de riesgo, por exemplo, 00:21:39
consumo de sustancias tóxicas, abandono escolar, episodios de violencia, etc. 00:21:44
E tamén, frente ás desarrollo de esos trastornos emocionales 00:21:51
que nos comentaba José Antonio, trastornos de ansiedade, 00:21:55
trastornos del afecto, en os que incluímos as conductas autolíticas 00:22:00
e as conductas suicidas máis especificamente, toda esa competencia 00:22:05
socioemocional e esta resiliência que nos vai facer mantenernos 00:22:09
e superar a adversidad vai ser un factor de prevención 00:22:14
de todas estas posibles dificultades. 00:22:20
Chegados a este punto, esperamos habervos convencido 00:22:28
de que sí ou sí las emociones hai que trabajarlas en a escuela, 00:22:31
porque están ahí á base de todo o proceso de desarrollo personal. 00:22:34
Então, se temos que trabajarlas en a escola, 00:22:39
hai algúnas cosas que temos que tener en cuenta. 00:22:43
Temos dito que a competencia socioemocional é o resultado 00:22:46
da interacción da persona con o contexto. 00:22:49
Por tanto, temos que tener claro que hai que intervenir 00:22:52
en esa doble dimensión, tenemos que intervenir promovendo 00:22:56
o desarrollo en as persoas, pero tamén tenemos que intervenir 00:23:00
sobre os contextos, os contextos son fundamentais. 00:23:04
E, cando falamos de intervenir promovendo o desarrollo 00:23:08
en as persoas, temos que ser conscientes deste concepto 00:23:12
que aparece aquí, que é o iceberg emocional, 00:23:16
que o que nos viene a dizer é que, cando falamos de emociones, 00:23:19
tenemos que tener muy claro que hai cosas que se ven 00:23:23
e outras que non se ven, que están por debaixo do que observamos 00:23:26
e que non son menos importantes, sino, á veces, 00:23:30
moito, moito máis trascendentes. 00:23:34
E que, cando intervenimos e cando queremos promover 00:23:36
o desarrollo da competencia emocional, 00:23:40
temos que intervenir sobre unhas e sobre outras. 00:23:43
Á veces, cando tenemos a un niño como nos presentaba 00:23:46
José Antonio con la metáfora esta del niño que ha mordido 00:23:52
el anzuelo, lo que vemos é a conducta, 00:23:57
e nos quedamos en a intervención sobre a conducta. 00:24:00
Pero hai que chegar, como hizo esa profesora 00:24:04
que nos presentaba na última diapositiva, 00:24:07
a lo que hai por debaixo da conducta, 00:24:09
se queremos buscar soluciónes. 00:24:12
Por tanto, a nosa propuesta de intervención 00:24:15
en los centros educativos é, en ese doble ámbito, 00:24:20
por un lado, promover el desarrollo de la competencia 00:24:24
en los alumnos, e, por outra parte, cuidar el contexto 00:24:27
para que favorezca un desarrollo socioemocional adecuado. 00:24:31
E isto lo proponemos de unha forma inclusiva 00:24:35
con todos os alumnos, de unha forma contextualizada, 00:24:38
en el propio contexto en el que tienen lugar 00:24:42
un amplio número de sus interacciones sociales 00:24:46
e, fundamentalmente, de unha manera preventiva. 00:24:50
Porque a idea é intervenir e desenvolver estas actuaciones 00:24:53
desde o começo da escolarización 00:24:59
sem esperar que surjan as dificultades. 00:25:02
É a dizer, o que vamos facer é prevenir 00:25:05
que aparezcan dichas dificultades 00:25:07
e, en caso de que estén ahí, minimizar as suas repercusións. 00:25:10
Llegados a este punto, claro, e agora, como lo facemos, 00:25:14
xa que hemos justificado todo, 00:25:17
e como dicía Carmen, esperamos habervos convencido, 00:25:19
nosotros facemos esa propuesta 00:25:21
de como promover el desarrollo de la competencia socioemocional 00:25:23
en todas esos componentes que tiene, 00:25:26
tanto o autoconocimiento, o estilo atribucional, 00:25:28
a automotivación e as habilidades sociales. 00:25:31
En cuanto ao autoconocimiento, como dicíamos, 00:25:34
tenemos que tener en cuenta o autoconcepto e a autoestima. 00:25:36
Sabemos que o autoconcepto tiene esa dimensión cognitiva 00:25:39
e que se relaciona directamente 00:25:43
con esa dimensión afectiva da autoestima. 00:25:46
É a decir, que creen os niños saber de eles mesmos 00:25:48
para, lego, como se senten con eles mesmos. 00:25:52
Neste sentido, temos que tener en cuenta 00:25:55
os factores que influyen na construcción 00:25:59
do autoconcepto e da autoestima. 00:26:01
É a dizer, onde temos que poner o foco 00:26:03
para que o autoconcepto e a autoestima dos nosos alunos 00:26:06
sea adecuada. 00:26:09
Este autor dice que depende do afecto que recebe dos demás, 00:26:11
que, como dixía, igual, na anterior polencia, 00:26:16
o noso compañero, hai niños que só receben o afecto na escola 00:26:19
e iso é unha realidade que temos. 00:26:23
Se iso non é tratado respetuosamente, 00:26:26
a importancia, parece que non haría falta dicirlo, 00:26:28
pero a importancia de tratar respetuosamente 00:26:31
as comunicacións que recebe de outros, 00:26:34
tamén de seus iguais, é a dizer, 00:26:36
e tamén esas expectativas ajustadas que dicíamos antes. 00:26:40
O estatus que ocupa, por suposto, 00:26:46
e as relacións que teña. 00:26:48
Todo isto, como vemos, está moi relacionado, 00:26:51
porque teña que ver con a súa vinculación, 00:26:53
con o seu contexto, tamén con as habilidades sociales, 00:26:56
e todo isto pode influir na autoestima. 00:26:59
E é fundamental a vinculación. 00:27:02
É a dizer, o autoconcepto e a autoestima dos alunos 00:27:05
se forma en relación con as súas persoas cercanas. 00:27:09
E, por suposto, a escola é unha deses espacios, contextos, moi importante. 00:27:12
Tamén a familia cercana, a familia extensa, 00:27:20
os amigos, ese grupo de iguales. 00:27:23
E é necesario que as informaciónes que damos aos alunos sean positivas, 00:27:25
porque se son negativas, por suposto, 00:27:31
vai afectar no seu autoconcepto e, ao longo, na súa autoestima. 00:27:33
Aquí teñemos unha tabla de alunos con alta autoestima e baixa autoestima. 00:27:37
As diferenzas de como se senten e as expectativas que teñen. 00:27:43
Os alunos con alta autoestima creen que poden alcanzar o éxito 00:27:48
apesar das dificultades. 00:27:51
Esa resiliência de que falaba antes Carmen. 00:27:53
Os alunos que teñen baixa autoestima, evidentemente, 00:27:57
non creen capaces nem tan sequer de enfrentarse, 00:28:00
non de superar-los. 00:28:02
Os alunos con alta autoestima se orientan cara o logro, 00:28:04
como os aprendices expertos de los que fala el DUA. 00:28:07
E os que teñen baixa autoestima cara os resultados, 00:28:10
porque non pensa nese logro. 00:28:13
As críticas. 00:28:16
Vimos un mundo en el que non é que hai de educarles para as críticas, 00:28:18
pero sí é tolerar a frustración ás críticas. 00:28:21
Pois unha persoa con alta autoestima acepta esas críticas. 00:28:25
E é moi relevante tamén a diferencia na ansiedade. 00:28:29
Ese sentimento de ansiedade que, 00:28:33
sem chegar a ser un trastorno, en algún momento todos temos tenido. 00:28:35
Os alunos con alta autoestima teñen baixa ansiedade, 00:28:38
porque non teñen esas dificultades. 00:28:41
E os que teñen baixa autoestima é característico 00:28:43
un alto nivel de ansiedade. 00:28:46
Tambén sentirse rechazado. 00:28:48
E, como dixía antes Carmen, 00:28:50
influye, evidentemente, tamén ao rendimento escolar. 00:28:52
Non só estamos cuidando os aspectos emocionais, 00:28:55
sino que cuidando os aspectos emocionais, 00:28:58
estamos cuidando outros ámbitos do aluno. 00:29:00
E tamén, según este autor, 00:29:03
e sem detenernos moito, 00:29:06
dice que nas aulas podemos encontrar tres tipos de alunos 00:29:07
en función de sua autoestima. 00:29:11
Então, hai alunos con alta autoestima, 00:29:13
que están orientados ao domínio, 00:29:15
tamén en ese sentido que nos fala o DUA. 00:29:17
E alunos con baixa autoestima, 00:29:20
que ou aceptan o fracaso, 00:29:22
con todas esas consecuências, 00:29:24
pois son derrotistas, 00:29:26
teñen unha imagen própria deteriorada, 00:29:27
ou evitan o fracaso. 00:29:29
Dizer que un tutor, un aula, 00:29:31
se poden encontrar estes tres tipos de alunos 00:29:33
se pensamos só en como teñen a sua autoestima. 00:29:36
E, claro, o máis importante, 00:29:40
que pasa se un aluno teñe baixa autoestima? 00:29:42
A parte de todas as características que temos visto, 00:29:45
pois teñer unha baixa autoestima 00:29:47
leva, evidentemente, a maior retraimiento 00:29:49
con seus iguais, 00:29:52
con suas relaxiones sociales en general. 00:29:53
Crea tamén frustración, 00:29:55
porque non se sente bien consigo mesmo, 00:29:57
e incluso, como díamos, 00:29:59
llega a un baixo ou inferior rendimiento académico. 00:30:01
Todo isto non se queda aquí. 00:30:05
Todo isto pode llevar a la indefensión aprendida. 00:30:07
Lo intento, lo intento, lo intento, 00:30:10
non o consigo, 00:30:12
me sigo sentindo así, 00:30:13
deixo de intentarlo, 00:30:15
que é, talvez, o que máis pode pasar. 00:30:16
Pero tamén 00:30:18
a problemas somáticos e sociales, 00:30:19
que, como hemos visto anteriormente, 00:30:22
son moi llamativos 00:30:25
e creo que nos pon todos 00:30:26
la piel de gallina. 00:30:28
Que pasa con outro componente 00:30:31
da competencia socioemocional? 00:30:34
O estilo atribucional. 00:30:37
As persoas, 00:30:38
e según a teoría atribucional de Weiner, 00:30:39
intentamos dar explicación 00:30:42
a todos os resultados que temos, 00:30:44
sean positivos ou negativos. 00:30:46
E isto é, 00:30:48
es decir, buscamos as causas, 00:30:49
valoramos o resultado obtenido. 00:30:51
E isto é, por que? 00:30:53
Porque nos dá tranquilidad e paz 00:30:54
cando hemos analizado esas causas 00:30:56
para saber se podemos melhorarlo ou non. 00:30:58
Pero, claro, 00:31:00
se os facemos atribuciones causales adecuadas. 00:31:01
Según este autor, 00:31:04
hai tres, 00:31:06
se poden clasificar en tres dimensiones, 00:31:07
esas explicaciones que damos 00:31:10
ás cousas que pasan, 00:31:11
interna ou externa, 00:31:13
es decir, 00:31:14
depende a factores internos nosos 00:31:15
ou a factores externos 00:31:17
que non podemos controlar, 00:31:19
que sea estable ou inestable, 00:31:21
e que sea controlable ou incontrolable. 00:31:24
Entón, 00:31:26
en función disto, 00:31:27
os alunos que ten dificultades 00:31:29
en a competencia socioemocional, 00:31:31
neste caso, 00:31:33
por consecuencias atribucionales desajustadas, 00:31:34
sempre irán a pensar, 00:31:37
cando evalúan un resultado, 00:31:39
que as características da causa 00:31:41
cando o resultado é negativo, 00:31:43
é interno, 00:31:45
es decir, 00:31:46
é algo inherente a mi, 00:31:47
non depende de unha cousa fora de mi, 00:31:48
é estable, 00:31:51
non podo cambiarlo, 00:31:52
e, encima, é incontrolable. 00:31:53
Por moito que faca, 00:31:55
isto vai seguir así. 00:31:56
Todo isto, por suposto, 00:31:57
tiene consecuencias cognitivas, 00:31:58
afectivas e conductuales, 00:32:00
es decir, 00:32:02
que non se queda en 00:32:03
o aluno se sente mal, 00:32:04
por suposto, 00:32:05
se daña a sua autoestima, 00:32:06
sino que isto vai carrear 00:32:07
outro tipo de consecuencias. 00:32:09
Aquí tamén tenemos un ejemplo, 00:32:11
pero para non detenernos, 00:32:13
de un aluno que realiza unha tarea 00:32:15
e faz unha atribución causal, 00:32:17
a que se debe? 00:32:20
Se tenido éxito ou fracaso? 00:32:21
En color verde, 00:32:23
por exemplo, 00:32:25
se atendemos a mi capacidade, 00:32:26
se tenido éxito, 00:32:29
tendré confianza en mi mesmo, 00:32:36
tendré expectativas de máis éxito, 00:32:38
e isto me dá a responsabilidade 00:32:40
porque confío en mi capacidade. 00:32:42
Pero, se ha sido un fracaso, 00:32:44
conllevará perdida de confianza, 00:32:46
expectativas futuras de fracaso 00:32:49
e de falta de responsabilidade. 00:32:51
Es decir, 00:32:53
é moi importante 00:32:54
que todos, 00:32:55
pero sobretodo os nosos alunos, 00:32:56
facan esas atribuciones causales 00:32:58
ajustadas e realistas, 00:33:00
que algúnas veces 00:33:02
se deberán a 00:33:03
cosas controlables 00:33:05
e outras veces a cosas 00:33:06
que non podemos controlar. 00:33:08
Tambén, 00:33:10
outro componente del que hablábamos 00:33:11
era a motivación, 00:33:13
neste caso, 00:33:14
da automotivación. 00:33:15
Es decir, 00:33:16
é importante 00:33:17
que os alunos 00:33:18
ten esa capacidade 00:33:19
de dirixerse a un objetivo 00:33:20
e mantener a conducta, 00:33:22
que moitas veces, 00:33:23
isto da falta de automotivación 00:33:24
nos crea 00:33:26
moitas dificultades. 00:33:27
Cando nos motiva algo 00:33:29
a actuar? 00:33:30
Si nos sirve, 00:33:31
se nos é útil, 00:33:32
para cubrir unha necesidade. 00:33:33
Á veces, 00:33:34
só actuamos 00:33:35
porque é necesario, 00:33:36
temos esa necesidade 00:33:37
e temos que facerlo. 00:33:38
Pero, 00:33:39
outras veces, 00:33:40
é porque nos vale para algo 00:33:41
que queremos conseguir. 00:33:43
Hay diferentes tipos 00:33:45
de motivación. 00:33:46
Por un lado, 00:33:47
o que chamamos 00:33:48
motivación interna 00:33:49
ou automotivación 00:33:50
e, por outro lado, 00:33:51
a externa. 00:33:52
Claro, 00:33:53
que é o máis importante 00:33:54
fomentar en nosos alunos? 00:33:55
Por suposto, 00:33:57
a motivación interna 00:33:58
e a automotivación. 00:33:59
É decir, 00:34:00
que non dependan, 00:34:01
como na motivación externa, 00:34:02
de algo externo 00:34:03
que continuamente 00:34:05
les estamos dando. 00:34:06
Evidentemente, 00:34:07
é necesaria, 00:34:08
temos, 00:34:09
quantas veces decimos, 00:34:10
a importancia de motivarles. 00:34:11
Pero o que temos que fomentar, 00:34:12
e neste sentido, 00:34:14
a nosa propuesta, 00:34:15
é que ellos sean capaces 00:34:16
de automotivarse. 00:34:17
Que ellos sean capaces 00:34:18
de encontrar 00:34:19
ese mantenimiento 00:34:20
de la conducta 00:34:22
para conseguir 00:34:23
aquello que queren. 00:34:24
Por que? 00:34:26
Porque é necesario 00:34:27
e, además, 00:34:29
que pasa se os alunos 00:34:30
ten falta de automotivación? 00:34:31
Evidentemente, 00:34:34
se non estou motivado, 00:34:35
evitaré a tarea, 00:34:37
perdón, 00:34:38
evitaré a tarea, 00:34:41
non formularé planes, 00:34:42
tendré menos relaciones sociales, 00:34:44
porque non tenho 00:34:46
esa automotivación 00:34:47
que me lleva a actuar, 00:34:49
tendré, 00:34:51
realizaré menos esfuerzo, 00:34:52
porque non parte de mi 00:34:54
esta necesidad de hacer algo, 00:34:56
persistirán menos 00:34:58
ante as dificultades, 00:34:59
desistirán antes, 00:35:01
tendrán unha incontinua 00:35:02
sensación de fracaso, 00:35:04
porque non son ellos 00:35:05
os que inician a acción, 00:35:06
por suposto, 00:35:08
todo isto lleva 00:35:09
a esa emoción tan compleja 00:35:10
de la frustración, 00:35:12
que todos en alguna ocasión 00:35:13
la hemos vivido 00:35:16
e é moi complicada 00:35:17
incluso de discernir, 00:35:18
e todo isto, claro, 00:35:20
afectará a un rendimiento 00:35:21
académico máis bajo 00:35:23
ou a non facer planes. 00:35:24
E todo isto tamén, 00:35:26
porque, como nos dixemos, 00:35:27
é unha pescadía 00:35:28
que se morde a cola, 00:35:29
levará a que se verá afectado 00:35:30
o seu autoconcepto 00:35:32
e a autoestima 00:35:33
e que tamén hará 00:35:34
atribuciones desajustadas, 00:35:35
porque como non ten automotivación 00:35:36
e non intento as cousas, 00:35:38
achacaré a que non ten capacidade 00:35:40
ou a que non faco 00:35:44
o suficiente esforzo. 00:35:45
E para genializar, 00:35:47
o último componente 00:35:48
desa competencia socioemocional 00:35:50
son as habilidades sociales, 00:35:52
que, bueno, 00:35:53
estamos cansados 00:35:54
de hablar de habilidades sociales, 00:35:55
contamos nos coles 00:35:57
con programas 00:35:58
de habilidades sociales, 00:35:59
pero é que 00:36:00
ten muchísima importancia 00:36:01
nesas emociones 00:36:03
e nesa competencia 00:36:05
que dicíamos 00:36:06
que se desarrolla no contexto. 00:36:07
Podemos destacar 00:36:09
as habilidades comunicativas, 00:36:10
porque é fundamental 00:36:12
para tener 00:36:14
unhas relaxiones sociales 00:36:16
con os demas, 00:36:17
a empatía, 00:36:19
ese ponerse 00:36:20
no lugar do outro, 00:36:21
e a assertividade, 00:36:22
de que tamén 00:36:23
tanto falamos 00:36:24
e pretendemos 00:36:25
que os alunos 00:36:26
non sean pasivos 00:36:27
ni agresivos, 00:36:28
sino que sigan fomentando 00:36:29
ou traballen 00:36:31
ou traballemos con eles 00:36:32
a assertividade. 00:36:33
E unha cousa fundamental 00:36:35
e, sobre todo, 00:36:36
como estamos hablando 00:36:37
de saúde mental, 00:36:38
é esa capacidade 00:36:39
para pedir ajuda. 00:36:40
É dicir, 00:36:41
que o traballo 00:36:42
das habilidades sociales 00:36:43
fará que, 00:36:44
se un alumno se sente 00:36:45
nunha situación 00:36:46
como as que antes 00:36:47
veíamos, 00:36:50
poda pedir ajuda. 00:36:52
Perdóname. 00:36:55
E en cuanto 00:37:02
ás consecuencias 00:37:03
que poden tener 00:37:04
as dificultades 00:37:05
de as habilidades sociales, 00:37:06
evidentemente... 00:37:07
Te sigo yo, 00:37:08
mientras... 00:37:09
Gracias, sí. 00:37:10
Mientras se recupera 00:37:12
a mi compañera... 00:37:13
Bueno, 00:37:14
as repercusiones 00:37:15
que tiene un desarrollo 00:37:16
desajustado 00:37:17
de as habilidades sociales, 00:37:18
pois todos 00:37:19
as tenemos claras. 00:37:20
Tenemos 00:37:23
dúas posibilidades. 00:37:24
Unha é a inhibición 00:37:26
de a conducta social, 00:37:27
é dicir, 00:37:29
os alumnos 00:37:30
que están 00:37:31
aislados, 00:37:32
que ante as dificultades 00:37:33
non van a saber 00:37:34
pedir ayuda, 00:37:35
que se sienten 00:37:37
solos, 00:37:38
desamparados, 00:37:39
vemos como 00:37:40
ahí a la 00:37:41
puede estar 00:37:43
la génesis 00:37:44
muy clara 00:37:45
de determinados 00:37:46
trastornos 00:37:47
emocionales 00:37:49
que son 00:37:51
interiorizantes, 00:37:52
é dicir, 00:37:53
generan el sufrimiento 00:37:54
hacia dentro 00:37:55
de la propia persona. 00:37:56
Pero luego 00:37:58
hay otras personas 00:37:59
que, 00:38:01
con un desarrollo 00:38:02
desajustado 00:38:03
de habilidades sociales, 00:38:04
externalizan 00:38:05
el problema, 00:38:06
é dicir, 00:38:07
non se inhiben, 00:38:08
buscan as relaciones 00:38:09
sociales, 00:38:10
pero las buscan 00:38:11
de forma totalmente 00:38:12
inadecuada 00:38:13
e son as típicas 00:38:14
personas que entran 00:38:15
continuamente 00:38:16
en conflicto, 00:38:17
os alumnos 00:38:18
que tienen 00:38:19
conflictos 00:38:20
continuamente 00:38:21
con sus compañeros, 00:38:22
que, 00:38:23
ante situaciones 00:38:24
de riesgo, 00:38:25
asumen 00:38:27
esas conductas 00:38:28
de riesgo, 00:38:29
pois están muy vinculados, 00:38:30
por ejemplo, 00:38:31
al consumo 00:38:32
de drogas tóxicas, 00:38:33
etcétera. 00:38:34
En definitiva, 00:38:35
vemos que 00:38:36
un desarrollo 00:38:37
desajustado 00:38:38
de habilidades sociales 00:38:39
pode encaminar 00:38:40
a diferentes 00:38:41
problemas 00:38:42
que, 00:38:43
llevados a 00:38:44
seu extremo máximo, 00:38:45
estaríamos hablando 00:38:46
de trastornos 00:38:47
emocionales 00:38:48
ou trastornos 00:38:49
de salud mental. 00:38:50
Por tanto, 00:38:53
si nosotros 00:38:55
queremos fomentar 00:38:56
o desarrollo 00:38:58
de todos 00:38:59
estes ámbitos 00:39:00
que nos ha presentado 00:39:01
Ana 00:39:02
de manera más 00:39:03
pormenorizada, 00:39:04
con la finalidad 00:39:05
última 00:39:06
de promover 00:39:07
la resiliencia 00:39:08
en nuestros alumnos, 00:39:09
tenemos que 00:39:11
tener claro 00:39:12
que lo que 00:39:13
estamos hablando 00:39:14
es de autogestión, 00:39:15
es decir, 00:39:16
de autonomía, 00:39:17
de autogestión, 00:39:18
de autorreconocimiento 00:39:20
de las emociones, 00:39:21
autoregulación 00:39:23
de las mismas, 00:39:24
del manejo 00:39:26
que hace 00:39:27
cada persona 00:39:28
de sus propias 00:39:29
emociones 00:39:30
y de cómo las 00:39:31
ajusta 00:39:32
a los diferentes 00:39:33
contextos. 00:39:34
Si hablamos 00:39:36
de autogestión, 00:39:37
tenemos que entender 00:39:39
que esa autogestión 00:39:41
se lleva a cabo 00:39:42
a través 00:39:43
del pensamiento 00:39:44
interno. 00:39:45
Todos utilizamos 00:39:46
guías 00:39:47
de pensamiento 00:39:48
interno 00:39:49
que conducen 00:39:50
nuestros actos, 00:39:51
que nos van a conducir 00:39:52
cuando realizamos 00:39:53
esas atribuciones 00:39:54
que mencionaba 00:39:56
Ana, 00:39:57
cuando vamos a reaccionar 00:39:58
de una manera 00:39:59
ou de otra 00:40:00
ante una determinada 00:40:01
emoción. 00:40:02
Esa guía 00:40:03
interna 00:40:04
que puede ser 00:40:07
más o menos 00:40:08
consciente 00:40:09
dependiendo 00:40:10
de su grado 00:40:11
de automatización 00:40:12
es lo que 00:40:13
conocemos 00:40:14
como autoinstrucciones. 00:40:15
Todos nos damos 00:40:16
a nosotros 00:40:17
mismos 00:40:18
autoinstrucciones, 00:40:19
insisto, 00:40:20
de una manera 00:40:21
más o menos 00:40:22
consciente. 00:40:23
Cuando seguimos 00:40:24
un proceso 00:40:25
muy automatizado, 00:40:26
las autoinstrucciones 00:40:27
son menos conscientes. 00:40:28
Y estas autoinstrucciones 00:40:29
que vemos ahí 00:40:31
que las definimos 00:40:32
como afirmaciones 00:40:33
internas 00:40:34
que indican 00:40:35
como una persona 00:40:36
se debe sentir 00:40:37
ou actuar 00:40:38
ante una situación 00:40:39
determinada, 00:40:40
las podemos enseñar 00:40:42
en la escuela. 00:40:44
Y esta es parte 00:40:45
de la intervención 00:40:46
que tenemos que hacer. 00:40:49
Porque van a ser 00:40:51
un apoyo 00:40:52
para desarrollar 00:40:53
esas guías 00:40:54
de pensamiento 00:40:55
interno 00:40:56
que en algunos casos 00:40:57
no funcionan 00:40:58
adecuadamente. 00:40:59
Es decir, 00:41:00
si un alumno 00:41:01
tiene un estilo 00:41:02
atribucional 00:41:03
totalmente desajustado, 00:41:04
yo tengo que proporcionarle 00:41:06
la guía interna 00:41:08
adecuada 00:41:09
para que 00:41:10
reconduzca 00:41:11
esas atribuciones 00:41:12
y pueda hacerlas 00:41:13
de forma 00:41:14
positiva. 00:41:15
Por supuesto, 00:41:18
trabajar 00:41:19
las autoinstrucciones 00:41:20
implica 00:41:21
sistematicidad, 00:41:22
implica 00:41:24
el profesor 00:41:25
como modelo, 00:41:26
implica 00:41:27
establecerlo 00:41:28
como un objetivo 00:41:29
y como un objetivo 00:41:31
a largo plazo, 00:41:32
no un objetivo 00:41:33
a corto plazo. 00:41:34
Desde el equipo 00:41:36
específico 00:41:37
hemos elaborado 00:41:38
algunos materiales 00:41:39
para trabajar 00:41:41
con las autoinstrucciones 00:41:43
en este ámbito 00:41:44
de la competencia 00:41:45
socioemocional 00:41:46
y, por ejemplo, 00:41:48
podemos encontrar 00:41:51
en nuestra página web 00:41:52
un documento 00:41:54
para la autorregulación emocional, 00:41:56
es decir, 00:41:58
para ayudar 00:41:59
a los alumnos 00:42:00
a identificar 00:42:01
esas señales físicas 00:42:02
que preceden 00:42:04
a las emociones, 00:42:05
para identificar 00:42:07
las propias emociones, 00:42:08
encontrar las causas, 00:42:10
hacer esos estilos, 00:42:12
esa atribución adecuada, 00:42:13
aceptar las emociones, 00:42:15
porque las emociones 00:42:17
no hay que erradicarlas, 00:42:18
las emociones están ahí 00:42:19
y si a mí 00:42:21
una cosa me enfada, 00:42:22
me enfada 00:42:23
y nadie puede estar 00:42:25
legitimado 00:42:26
para decirme 00:42:27
que no me puede 00:42:28
enfadar 00:42:29
esa situación 00:42:30
determinada, 00:42:31
lo que tengo que entender 00:42:32
es que repercusiones 00:42:33
para mí como persona 00:42:35
tiene ese enfado, 00:42:37
como voy a gestionar 00:42:38
esas repercusiones 00:42:39
y que repercusiones 00:42:40
tiene para los otros 00:42:41
en ese contexto social 00:42:43
del que tanto 00:42:44
venimos hablando, 00:42:45
tiene el que yo me enfade. 00:42:46
Entonces, 00:42:48
ese documento 00:42:49
ayuda en ese sentido, 00:42:50
también tenemos 00:42:51
otro documento 00:42:52
para guiar 00:42:53
en la realización 00:42:54
de atribuciones 00:42:55
causales ajustadas 00:42:56
y para detener 00:42:58
pensamientos negativos. 00:42:59
Hay que 00:43:01
tener en cuenta 00:43:03
que muchas emociones 00:43:04
negativas 00:43:05
se generan 00:43:08
por causas externas, 00:43:09
fácilmente objetivables, 00:43:12
pero hay otras que no, 00:43:14
hay otras que 00:43:16
la génesis 00:43:17
está en la propia persona 00:43:18
y en ese encadenamiento 00:43:20
de pensamientos negativos 00:43:21
que le llevan 00:43:23
a generar cada vez 00:43:24
una emoción 00:43:25
más disruptiva 00:43:26
y sentirse cada vez peor. 00:43:28
Entonces, 00:43:30
esa guía interna, 00:43:31
esas autoinstrucciones 00:43:32
les pueden ayudar, 00:43:34
también, 00:43:35
a detener 00:43:36
esas cadenas 00:43:37
de pensamientos negativos. 00:43:38
Aquí, 00:43:39
en esta diapositiva, 00:43:40
vemos un ejemplo 00:43:41
del documento 00:43:42
para realizar 00:43:43
atribuciones ajustadas 00:43:44
y luego, 00:43:46
aparte de este trabajo 00:43:48
con las autoinstrucciones 00:43:50
que nos parece 00:43:51
fundamental, 00:43:52
todos conocemos 00:43:54
que hay en el mercado 00:43:56
numerosos programas 00:43:57
para desarrollar 00:43:59
la competencia 00:44:00
socioemocional 00:44:01
y tenemos que tener 00:44:03
en cuenta 00:44:04
que no todo sirve, 00:44:05
que para que un programa 00:44:07
encaminado a desarrollar 00:44:10
la competencia socioemocional 00:44:11
funcione, 00:44:13
tiene que cumplir 00:44:14
con unas determinadas características. 00:44:15
La primera que vemos ahí 00:44:17
es fundamental, 00:44:18
é a atención temprana, 00:44:19
es decir, 00:44:21
tenemos que comenzar 00:44:22
desde la educación infantil, 00:44:23
no podemos empezar 00:44:25
con aquello de 00:44:26
¡ay, son muy pequeños! 00:44:27
No, 00:44:28
la educación emocional 00:44:29
se comienza 00:44:31
desde que los niños 00:44:32
llegan a la escuela 00:44:33
y eso sucede 00:44:34
en educación infantil. 00:44:35
Deben tener continuidad, 00:44:37
es decir, 00:44:39
hay que trabajarlo 00:44:40
a lo largo 00:44:41
de todas las etapas 00:44:42
de forma transversal 00:44:43
a todas las materias. 00:44:45
Tienen que tener 00:44:47
unos objetivos 00:44:48
claramente establecidos, 00:44:49
eso es una característica básica 00:44:50
de cualquier programa, 00:44:52
se deben de desarrollar 00:44:54
en todos los ámbitos 00:44:55
en los que los alumnos 00:44:57
se desenvuelven en la escuela, 00:44:58
no sólo en la clase 00:45:00
y en las actividades 00:45:02
más regladas del aula, 00:45:03
porque a veces ahí 00:45:05
es donde menos surge 00:45:06
esa disrupción emocional, 00:45:08
a veces surge más 00:45:11
en esas otras actividades 00:45:12
menos regladas 00:45:14
como son los patios, 00:45:15
el comedor, 00:45:17
las actividades complementarias, 00:45:18
entonces es importante 00:45:20
que se contemplen 00:45:21
todos los ámbitos, 00:45:22
que se plantee 00:45:24
el planteamiento del programa 00:45:26
sea su desarrollo 00:45:28
fomentando el sentimiento 00:45:29
de pertenencia al centro, 00:45:31
antes lo mencionaba José Antonio, 00:45:33
ese sentimiento de pertenencia 00:45:36
a un grupo 00:45:38
es un factor protector 00:45:39
fundamental 00:45:41
frente al desequilibrio 00:45:42
en el desarrollo emocional. 00:45:44
Si yo siento 00:45:46
que pertenezco a un sitio 00:45:47
que soy querido, 00:45:49
que soy aceptado, 00:45:50
eso es un factor protector 00:45:52
fundamental, 00:45:54
eso es un componente 00:45:55
fundamental de la resiliencia, 00:45:56
lo veíamos antes 00:45:58
cuando hablábamos 00:45:59
de los factores 00:46:00
y por supuesto 00:46:01
es fundamental 00:46:02
que se contemple 00:46:03
la colaboración 00:46:04
familia-escuela, 00:46:05
decimos la competencia 00:46:06
socioemocional 00:46:07
se desarrolla 00:46:08
en un contexto social 00:46:09
y los dos grandes pilares 00:46:10
del contexto social 00:46:12
cuando hablamos 00:46:13
de alumnos 00:46:14
pues es la familia 00:46:16
y la escuela. 00:46:17
Aquí podemos ver 00:46:19
algunos ejemplos 00:46:20
de programas, 00:46:22
algunos de ellos 00:46:25
como por ejemplo 00:46:26
el de Sus Zapatos 00:46:27
o el de Educar para Ser 00:46:28
son programas 00:46:29
que se proponen 00:46:32
por la propia 00:46:34
Comunidad de Madrid 00:46:35
y se les da soporte 00:46:37
para su desarrollo 00:46:39
en los centros. 00:46:41
Bueno, 00:46:43
llegados hasta aquí 00:46:44
y viendo la importancia 00:46:45
que tiene el contexto 00:46:46
planteamos 00:46:48
como son las aulas 00:46:49
que cuidan las emociones, 00:46:50
es decir, 00:46:51
que podemos hacer 00:46:52
desde las aulas 00:46:53
para cuidar las emociones 00:46:54
y tener en cuenta 00:46:55
todos esos factores 00:46:56
que hemos visto previamente. 00:46:57
Hemos encontrado 00:46:59
una investigación 00:47:00
en Estados Unidos 00:47:01
que se plantea, 00:47:03
o sea, 00:47:04
investiga 00:47:05
sobre las estrategias 00:47:06
y buenas prácticas 00:47:07
para promover 00:47:08
la resiliencia, 00:47:09
esa tan importante 00:47:10
que hablaba Carmen 00:47:11
para promover 00:47:13
la resiliencia 00:47:14
en las aulas 00:47:15
y hablan 00:47:16
de seis estrategias. 00:47:17
Enseñanza de habilidades 00:47:18
y comportamientos para la vida, 00:47:19
evidentemente 00:47:20
eso lo hacemos 00:47:21
en las aulas, 00:47:22
otra cosa es 00:47:23
que consigamos 00:47:24
que esas habilidades 00:47:25
sean las adecuadas, 00:47:26
el enriquecimiento 00:47:27
de los vínculos sociales, 00:47:28
el establecimiento 00:47:30
de objetivos claros 00:47:31
y precisos, 00:47:32
claro, 00:47:33
porque tenemos que tener claro 00:47:34
lo que tenemos que hacer, 00:47:35
propiciar afecto 00:47:36
y apoyo, 00:47:37
la comunicación 00:47:38
de experiencias adecuadas 00:47:39
y darles 00:47:41
oportunidades 00:47:43
de participación 00:47:44
significativas, 00:47:45
es decir, 00:47:46
está demostrado 00:47:47
que para 00:47:48
trabajar 00:47:49
con los alumnos 00:47:51
en que sean 00:47:52
cada vez más resilientes 00:47:53
o que desarrollen 00:47:54
esa capacidad 00:47:55
tenemos que tener 00:47:56
en cuenta 00:47:57
el contexto 00:47:58
hacemos una propuesta 00:48:01
con 00:48:02
todas estas 00:48:03
patas 00:48:05
de una gran mesa 00:48:06
como unas premisas generales 00:48:08
a tener en cuenta 00:48:09
que exista 00:48:10
un clima de convivencia positivo, 00:48:11
trabajar el autoconocimiento 00:48:13
tan importante 00:48:14
que hemos visto 00:48:15
de autoconcepto 00:48:16
y autoestima, 00:48:17
por supuesto, 00:48:18
intentar favorecer 00:48:19
el éxito 00:48:20
de nosos alumnos, 00:48:21
minimizar 00:48:22
a vivencia 00:48:23
dos errores, 00:48:24
os errores 00:48:25
los cometemos, 00:48:26
pero hay que 00:48:27
cuidar 00:48:28
como viven 00:48:29
os alumnos 00:48:30
os errores, 00:48:31
enseñar 00:48:32
os refuerzos 00:48:33
tan importantes 00:48:34
y apoyarnos 00:48:35
en el aprendizaje 00:48:36
colaborativo. 00:48:37
Como decía Carme, 00:48:38
as emociones existen 00:48:39
y hay que manifestarlas, 00:48:41
no es malo, 00:48:43
al contrario, 00:48:44
es bueno vivir las emociones 00:48:45
y además 00:48:46
importan siempre. 00:48:47
Entonces, 00:48:48
a nivel de centro 00:48:49
como premisas generales 00:48:50
consideramos 00:48:51
que tienen que existir 00:48:52
acuerdos de centro 00:48:53
para que existe 00:48:55
un abordaje 00:48:56
preventivo 00:48:57
y que no se trabaje 00:48:58
solo en determinadas etapas 00:48:59
con un programa en concreto 00:49:00
que pode estar 00:49:01
fenomenal 00:49:02
y un programa 00:49:03
pode funcionar, 00:49:04
pero tamén, 00:49:05
como decía Carme, 00:49:06
para que realmente funcione 00:49:07
esto se tiene que hacer 00:49:08
de manera longitudinal 00:49:09
y transversal, 00:49:10
es decir, 00:49:11
tiene que ser 00:49:12
un acuerdo 00:49:13
de todo el centro, 00:49:14
no solo de una etapa, 00:49:15
de un ciclo 00:49:16
para que todo funcione, 00:49:18
claro, 00:49:19
para que todo 00:49:20
llegue a 00:49:22
tener un buen 00:49:23
un buen fin. 00:49:24
E tamén 00:49:26
tienen que existir 00:49:27
acuerdos de equipos docentes 00:49:28
porque as emociones 00:49:29
no se trabajan 00:49:30
solo en tutoría 00:49:31
ni las trabaja 00:49:32
solo el tutor, 00:49:33
sino que 00:49:34
tiene que estar 00:49:35
de una manera transversal 00:49:36
en todas as materias 00:49:37
tamén desaltamos aquí 00:49:38
la figura 00:49:39
del tutor como coordinador 00:49:40
y en este caso 00:49:42
la figura 00:49:43
del coordinador 00:49:44
de bienestar. 00:49:45
Y por supuesto, 00:49:49
teniendo en cuenta 00:49:50
los contextos 00:49:51
en los que se desarrollan 00:49:52
los alumnos, 00:49:53
tamén esta coordinación 00:49:54
familia-escuela. 00:49:55
Tamén tenemos que tener en cuenta 00:49:58
un clima 00:49:59
de convivencia positivo, 00:50:00
tener en cuenta 00:50:03
el plan de acogida 00:50:04
de centro 00:50:05
que contemple 00:50:06
esa adaptación 00:50:07
al centro 00:50:08
como primer objetivo, 00:50:09
tener en cuenta 00:50:11
as emociones 00:50:12
en el plan de convivencia 00:50:13
y un desarrollo 00:50:15
transversal 00:50:16
como decíamos 00:50:17
de la competencia 00:50:18
socioemocional, 00:50:19
es decir, 00:50:20
que no sea parte 00:50:21
de algo concreto, 00:50:22
de un programa concreto, 00:50:23
sino de 00:50:24
una manera transversal. 00:50:25
Tamén 00:50:28
tenemos que 00:50:29
para tener ese clima 00:50:30
de convivencia en el aula 00:50:31
tenemos que 00:50:32
analizar los conflictos 00:50:33
que puedan 00:50:34
ocurrir 00:50:35
y que ellos 00:50:36
sean capaces 00:50:37
de analizar esas emociones, 00:50:38
hacer atribuciones 00:50:39
causales adecuadas, 00:50:40
utilizar la mediación 00:50:42
y las asambleas 00:50:44
de aula 00:50:45
como instrumentos 00:50:46
para resolver 00:50:47
esos conflictos, 00:50:48
que las normas 00:50:49
de aula 00:50:50
que existen 00:50:51
en todas las aulas 00:50:52
estén consensuadas 00:50:53
y que haya sanciones 00:50:55
que sean reparadoras, 00:50:56
que no sea una sanción 00:50:58
como tal 00:50:59
y, por supuesto, 00:51:00
establecer objetivos colaborativos 00:51:01
frente 00:51:02
a los competitivos. 00:51:03
¿Cuál es el autoconcepto 00:51:06
ajustado 00:51:07
y la autoestima 00:51:08
ajustada 00:51:09
en nuestros alumnos? 00:51:10
Pues mostrar interés 00:51:11
por cada alumno 00:51:12
y lo que le afecta, 00:51:13
aceptar al alumno, 00:51:15
generar en todo momento 00:51:16
un ambiente 00:51:17
de aceptación, 00:51:18
mostrar congruencia 00:51:21
entre lo que se hace 00:51:22
y lo que se dice, 00:51:23
que esto es muy importante, 00:51:24
haz lo que yo haga 00:51:25
y no lo que 00:51:26
al revés, 00:51:27
haz lo que yo digo 00:51:28
y no lo que yo hago, 00:51:29
transmitir expectativas 00:51:31
de éxito 00:51:32
a nuestros alumnos, 00:51:33
el confío en ti, 00:51:34
aunque su autoestima 00:51:35
sea baja, 00:51:36
tener, por supuesto, 00:51:37
una actitud positiva, 00:51:38
que es algo 00:51:39
que no deberíamos decir, 00:51:40
pero hay veces 00:51:41
que es necesario 00:51:42
recordarlo, 00:51:45
apoyar a todos 00:51:46
los alumnos 00:51:47
a pesar de que a veces 00:51:48
surgen, 00:51:49
muchas veces, 00:51:50
por estos aspectos emocionales, 00:51:51
esas conductas disruptivas, 00:51:52
que es lo que más 00:51:53
nos cuesta 00:51:54
manejar 00:51:56
o lo que a veces 00:51:57
nos dificulta, 00:51:58
evitar, por supuesto, 00:52:00
las descalificaciones 00:52:01
y acompañar en ese análisis 00:52:03
de las situaciones 00:52:04
por esas atribuciones, 00:52:05
por esa situación 00:52:06
de conflicto, 00:52:07
que muchas veces 00:52:08
no tengo conciencia 00:52:09
de los alumnos, 00:52:10
tienen conciencia 00:52:12
de que ha pasado 00:52:14
y dónde está la responsabilidad. 00:52:15
Para no extendernos mucho, 00:52:18
para favorecer el éxito, 00:52:20
es importante localizar 00:52:22
los puntos fuertes, 00:52:23
porque hay alumnos 00:52:24
que pueden tener dificultades 00:52:25
o todos tenemos dificultades 00:52:28
en algunos aspectos, 00:52:29
pero vamos a pensar 00:52:31
en los puntos fuertes 00:52:32
que tenemos. 00:52:33
Hacer participar 00:52:35
a los alumnos 00:52:36
en aquellos 00:52:37
donde es competente, 00:52:38
donde es más competente 00:52:39
e intentar proporcionar 00:52:40
situaciones de aprendizaje 00:52:41
sin error. 00:52:42
Intentamos también 00:52:44
potenciar la autonomía, 00:52:45
desarrollar estrategias 00:52:46
y le damos mucha importancia 00:52:48
a la ayuda entre iguales, 00:52:49
a ese ayudar 00:52:51
y que todos se ayuden, 00:52:53
pero que también 00:52:54
todos sean ayudados. 00:52:55
Y en la autoavaluación 00:52:57
del proceso seguido. 00:52:59
No es tan fácil, 00:53:01
como hemos dicho, 00:53:02
realizar esas atribuciones, 00:53:03
pues vamos a ayudarle 00:53:05
a que llegue 00:53:07
a él mismo llegar 00:53:09
a que evalúe 00:53:11
el propio proceso. 00:53:13
También hay que cuidar 00:53:16
la vivencia de los errores. 00:53:17
Existen, 00:53:20
pero hay que minimizar 00:53:21
y por supuesto 00:53:22
hay que manifestarlos, 00:53:23
pero hay que minimizar 00:53:24
la trascendencia 00:53:26
y ayudarles personalmente 00:53:28
a reconocer, 00:53:30
a participar 00:53:31
y a superar 00:53:32
sus dificultades. 00:53:33
Y, como decíamos, 00:53:34
volvemos a ayudarles, 00:53:35
a guiarles de ahí 00:53:36
la importancia 00:53:37
de, por ejemplo, 00:53:38
hacer ese seguimiento 00:53:39
de las autoinstrucciones 00:53:40
para hacer atribuciones 00:53:41
causales ajustadas. 00:53:43
Por último, 00:53:47
un aspecto 00:53:48
que queremos 00:53:50
o dos aspectos 00:53:51
que vamos a resaltar 00:53:52
ya para terminar 00:53:53
es, por un lado, 00:53:54
cuidar el uso 00:53:56
de los refuerzos 00:53:57
en las aulas 00:53:58
es fundamental. 00:53:59
Decíamos antes 00:54:00
que teníamos que educar 00:54:01
a los alumnos 00:54:02
para que desarrollen 00:54:04
la automotivación, 00:54:05
pero a menudo 00:54:07
nos encontramos 00:54:08
que eso é un proceso 00:54:09
e que 00:54:10
non está presente 00:54:12
en todas as actividades 00:54:13
que teñen que afrontar 00:54:15
en a escuela 00:54:16
esa automotivación. 00:54:17
Por tanto, 00:54:19
tenemos que recurrir 00:54:20
a reforzadores externos 00:54:21
moitas veces. 00:54:22
É importante 00:54:24
que tengamos en cuenta 00:54:25
que tipo de reforzadores 00:54:26
utilizamos. 00:54:27
É fundamental 00:54:28
que utilizamos 00:54:30
reforzadores relacionados 00:54:33
con la tarea, 00:54:34
si recurrimos 00:54:36
a esos reforzadores externos, 00:54:37
que estén vinculados 00:54:40
con la atención personal, 00:54:41
con el acercamiento 00:54:43
al alumno, 00:54:44
me importas, 00:54:45
me intereso por ti, 00:54:46
por tu proceso, 00:54:48
por lo que te sucede 00:54:49
y los reforzadores sociales 00:54:50
a hacer o mostrar 00:54:52
al grupo 00:54:54
los aspectos 00:54:55
positivos, 00:54:57
los aspectos fuertes, 00:54:58
como decía antes Ana, 00:55:00
de ese alumno. 00:55:01
E isto 00:55:03
teñemos que tener 00:55:04
especial cuidado 00:55:05
porque, a veces, 00:55:07
cando nos encontramos 00:55:08
con alumnos 00:55:09
que teñen dificultades 00:55:10
a nivel emocional, 00:55:11
estas se manifiestan 00:55:13
con cierta frecuencia 00:55:16
en las aulas 00:55:17
en conductas disruptivas 00:55:18
que, a veces, 00:55:19
nos llevan mucho 00:55:20
a centrarnos 00:55:21
en los aspectos negativos, 00:55:22
a utilizar moito 00:55:23
el refuerzo negativo, 00:55:25
el castigo, 00:55:26
y eso 00:55:27
ya está posicionando 00:55:29
al alumno 00:55:30
en un lugar, 00:55:31
en el grupo, 00:55:32
le está haciendo 00:55:33
asumir un rol 00:55:34
y eso luego 00:55:35
es muy difícil de mover. 00:55:36
Por eso es muy importante 00:55:38
ese aspecto 00:55:39
que tenemos ahí, 00:55:40
es cuidar el equilibrio 00:55:41
entre los refuerzos 00:55:42
positivos y negativos. 00:55:43
Yo diría, además, 00:55:46
iría más allá, 00:55:47
no hay que cuidar 00:55:48
el equilibrio, 00:55:49
los refuerzos positivos 00:55:50
deberían ganar 00:55:51
abrumadoramente 00:55:52
por goleada 00:55:53
a los refuerzos negativos 00:55:54
en la escuela. 00:55:55
Aunque, a veces, 00:55:57
esto pueda parecer 00:55:58
y seguro 00:55:59
que hay mucha gente 00:56:00
pensando en un alumno 00:56:01
concreto 00:56:02
e diga 00:56:03
imposible, 00:56:04
pues hay que intentarlo. 00:56:05
Siempre antes 00:56:06
de manifestar 00:56:07
esto está mal, 00:56:09
intentar poner en relevancia 00:56:11
de forma, 00:56:13
en gran grupo, 00:56:15
alguna cualidad positiva, 00:56:16
algo que ha hecho 00:56:18
positivamente. 00:56:19
É fundamental 00:56:20
para contribuir 00:56:21
a esa automotivación 00:56:22
e a esa autoestima 00:56:24
positiva 00:56:26
e a ese autoconcepto. 00:56:27
Por último, 00:56:30
decir simplemente 00:56:32
que el aprendizaje 00:56:34
colaborativo 00:56:35
no nos vamos 00:56:36
a extender 00:56:37
porque todo el mundo 00:56:38
tiene claro 00:56:39
que tiene 00:56:40
repercusiones 00:56:41
muy positivas 00:56:42
en todos 00:56:43
os ámbitos 00:56:44
del desarrollo 00:56:45
personal 00:56:46
que favorece 00:56:47
el aprendizaje 00:56:48
e o rendimiento 00:56:49
académico 00:56:50
que establece 00:56:51
o ayuda 00:56:52
a establecer 00:56:53
relaciones positivas 00:56:54
entre os iguales 00:56:56
e tamén 00:56:57
con os adultos 00:56:58
e que además 00:56:59
fomenta 00:57:00
o desarrollo 00:57:01
de unha autoestima 00:57:02
positiva. 00:57:03
Favorece 00:57:04
a contribución 00:57:05
eficaz 00:57:06
de todos 00:57:07
os alumnos 00:57:08
do grupo 00:57:09
e iso 00:57:10
face que todos 00:57:11
podan construir 00:57:12
esa autoestima 00:57:13
positiva. 00:57:14
E como já mencionaba 00:57:15
Ana, 00:57:16
creemos que 00:57:17
tiene unha gran relevancia 00:57:18
en todo o ámbito 00:57:19
do desarrollo 00:57:20
da competencia 00:57:21
socioemocional 00:57:22
a ayuda 00:57:23
entre os iguales. 00:57:24
Sempre é máis fácil 00:57:25
que un igual 00:57:26
sirva de modelo 00:57:27
de guía 00:57:28
face que as herramientas 00:57:31
que utiliza 00:57:32
resulten 00:57:33
asequibles 00:57:34
e moitas veces 00:57:36
tamén poden actuar 00:57:37
como mediadores 00:57:38
entre el alumno 00:57:39
e a situación 00:57:40
que está generando 00:57:41
esa dificultad 00:57:42
a nivel emocional 00:57:43
ou ese 00:57:44
equilibrio emocional 00:57:45
máis puntual. 00:57:47
Bueno, 00:57:50
como aquí 00:57:51
dizía Goldman, 00:57:52
non se trata 00:57:55
de borrar 00:57:58
as emociones, 00:57:59
como dicíamos antes, 00:58:00
as emociones 00:58:01
están aí. 00:58:02
Hay que 00:58:03
saber 00:58:04
gestionar 00:58:05
e que facer 00:58:06
con as emociones 00:58:07
que nos resultan 00:58:08
estresantes 00:58:09
e incapacitantes, 00:58:10
con aquelles 00:58:11
que nos poden 00:58:12
dificultar 00:58:13
afrontar 00:58:14
esas situaciones 00:58:15
dificiles. 00:58:16
O título 00:58:19
da nosa 00:58:20
ponencia era 00:58:21
Cuidando as emociones 00:58:22
en o presente 00:58:23
para construir 00:58:24
o futuro 00:58:25
e o que queríamos 00:58:26
poner de manifiesto 00:58:27
con ela 00:58:28
é que como 00:58:29
trabalhando 00:58:30
o ámbito emocional 00:58:31
na competencia 00:58:32
socioemocional 00:58:33
desde que 00:58:34
os alumnos chegan 00:58:35
á escola 00:58:36
en infantil 00:58:37
até que 00:58:38
cada uno 00:58:39
deles sale 00:58:40
nos distintos 00:58:41
puntos 00:58:42
das etapas 00:58:43
educativas, 00:58:44
podemos 00:58:45
contribuir 00:58:46
a construir 00:58:47
un futuro 00:58:48
mellor 00:58:49
previnendo 00:58:50
a aparición 00:58:51
desas grietas 00:58:52
das que 00:58:53
José Antonio 00:58:54
nos falaba. 00:58:55
Moitas gracias. 00:58:56
Subido por:
EST ADMI DIRECCIÓN DE AREA TERRITORIAL MADRID-CAPITAL
Licencia:
Reconocimiento - No comercial - Sin obra derivada
Visualizaciones:
120
Fecha:
16 de diciembre de 2022 - 15:21
Visibilidad:
Público
Duración:
59′
Relación de aspecto:
1.78:1
Resolución:
1920x1080 píxeles
Tamaño:
482.22 MBytes

Del mismo autor…

Ver más del mismo autor


EducaMadrid, Plataforma Educativa de la Comunidad de Madrid

Plataforma Educativa EducaMadrid