Saltar navegación

Activa JavaScript para disfrutar de los vídeos de la Mediateca.

Jornada EducaMadrid-MAX - Jesús M. González Barahona - Software y Educación: mucho más que tecnología

Ajuste de pantalla

El ajuste de pantalla se aprecia al ver el vídeo en pantalla completa. Elige la presentación que más te guste:

Subido el 28 de junio de 2021 por EducaMadrid

878 visualizaciones

Intervención de Jesús M. González Barahona, catedrático de la Universidad Rey Juan Carlos, en la I Jornada de EducaMadrid-MAX.

Más información Transcripción

Descargar la transcripción

Comezamos con a ponencia de abertura, software e educación, 00:00:00
moito máis que tecnologia, de don Jesús González Barahona, 00:00:04
catedrático da Universitat Rei Juan Carlos. 00:00:07
Moitas gracias, buenos dias. 00:00:12
Vou começar agradecendo estar aquí por vários motivos, 00:00:16
pero o principal deles porque tive a sorte de conocer a Max 00:00:19
prácticamente desde que começou, e tamén a EducaMadrid 00:00:23
prácticamente desde que começou, e, aunque na distancia, 00:00:26
lo he seguido un pouco durante todos estes anos, 00:00:29
e para mi é un gusto ver como unha comunidade autónoma 00:00:32
está apoiando a enseñanza con software libre 00:00:36
desta maneira tan decidida. 00:00:39
Como trataré de contar ou de explicar durante a ponencia, 00:00:42
teño a impresión de que o software libre é un valor añadido, 00:00:46
non somente porque aporta elementos técnicos moi interesantes, 00:00:49
sino porque tamén te enseña unos valores 00:00:53
que son probablemente os que queremos que tenga a nosa juventud 00:00:56
e o que nos gustaría que tuviera toda a sociedade. 00:00:59
Pero que, cando falamos de tecnologia, parece que os olvidamos, 00:01:02
porque eu creo que, n líneas generais, 00:01:05
a maior parte da sociedade estamos de acordo neles, 00:01:08
pero quizás nos falta aplicar o razonamiento comum 00:01:12
que usamos para toda a resta das cousas 00:01:16
cando falamos de tecnologia. 00:01:19
Por iso, me parece que é especialmente destacable 00:01:21
a aposta que temos por software libre aquí en Madrid. 00:01:24
A ver, que me aclare agora con as transparencias. 00:01:28
Vou empezar explicando un pouco que a tecnologia non é neutra. 00:01:33
É algo que todos sabemos, non é nada novo. 00:01:37
Pero, a veces, non o vimos desta maneira 00:01:40
ou non temos tenido a oportunidade de reflexionar nisso. 00:01:43
Que quer dizer neste sentido que a tecnologia non é neutra? 00:01:46
Quer dizer que, cando usamos unha certa tecnologia, 00:01:49
e esos efectos non son só tecnológicos, son de todo tipo. 00:01:53
E, cando esa tecnologia aplicamos á sociedade, 00:01:56
os efectos son fundamentalmente sociales. 00:01:59
Cando as aplicamos a nosas, as persoas, 00:02:01
son fundamentalmente personales. 00:02:03
E as cousas podrían ser de moitas maneiras, 00:02:05
porque a tecnologia a podemos construir de moitas formas distintas. 00:02:07
Pero, no final, hai unha que é a que implementamos, 00:02:10
a que ponemos en marcha e con a que funcionamos na sociedade, 00:02:13
e esa tecnologia ten efectos. 00:02:16
E esos efectos non son neutros, de hecho, poden ser moi grandes. 00:02:18
Pensad un momento en el ordenador. 00:02:22
El ordenador é unha máquina maravillosa. 00:02:24
Nunca hemos tenido nada como isto na historia de la humanidade. 00:02:26
É unha herramienta claramente posibilitadora. 00:02:29
Cualquiera que ten un ordenador, 00:02:31
de repente, pode facer moitas máis cousas que podía facer antes. 00:02:33
De hecho, podes facer casi cualquier cousa que poda facer un programa, 00:02:36
mientras tengas el programa ou sepas escribir el programa. 00:02:40
E as dous son cousas que podes ou facer ou aprender, 00:02:43
ou buscar a alguien que te aúde ou comprar. 00:02:46
Dá igual. 00:02:48
O caso é que, se dispones de esa máquina, 00:02:50
de esa máquina tan estupenda, 00:02:53
e podes facer o programa que necesitas, 00:02:55
podes facer un montón de cousas que antes non podías. 00:02:57
E recordad que, hace unhos anos, 00:03:00
os ordenadores, fundamentalmente, procesaban información, 00:03:02
pero hoxe día estamos conectando os ordenadores ao mundo físico, 00:03:05
e, en realidad, os ordenadores nos están controlando, 00:03:08
de alguna maneira, todo o mundo físico que tenemos ao rededor, 00:03:10
en principio, para o noso bien, 00:03:13
ou, al menos, potencialmente, para o noso bien. 00:03:15
Claro, como os programas poden facer tantas cousas, 00:03:17
pues, de repente, a posibilitación que tenemos con esta nova herramienta 00:03:19
é enorme. 00:03:22
Nunca hemos tenido unha herramienta parecida. 00:03:24
E a tenemos todavía desde hace pouco máis de dous generaciones, 00:03:26
e, en uso generalizado, pues, como sabéis, 00:03:30
solamente desde os últimos anos. 00:03:32
Además, en o ordenador de propósito general, normal, 00:03:35
que tenemos todos en casa, 00:03:39
podemos instalar cualquier programa, 00:03:41
e parece normal que sea así. 00:03:43
Podemos construir cualquier programa, basta con saber, 00:03:45
ou, como decía antes, pues, contratar a alguén que sepa 00:03:47
e me haga el programa, ou aprender a hacerlo. 00:03:49
E podemos compartir cualquier programa. 00:03:52
Si eu teno un programa que face cualquier cousa, 00:03:54
e hai alguén que o necessita, 00:03:56
porque necessita facer a mesma cousa, 00:03:58
pues, le podo pasar el programa, 00:04:00
e o podo utilizar en seu ordenador. 00:04:02
A parte final de convencer a alguén que o construya 00:04:04
é, obviamente, onde aparecen, en moitos casos, 00:04:07
modelos de negocio e posibilidades de vivir de facer programas. 00:04:09
E é algo moi interesante, 00:04:12
porque permite que haia gente que se especialize, 00:04:14
obviamente, en facer cierto tipo de programas 00:04:16
que nos poden interesar aos demás. 00:04:18
Me interesa especialmente 00:04:20
a última linea da transparencia, 00:04:22
onde veis o de software libre e ordenador, 00:04:24
conhecimento e acción. 00:04:26
Se pensáis un momento, o software é, fundamentalmente, o conhecimento. 00:04:28
Un programa cualquiera, o que face, 00:04:30
é codificar unha certa forma de facer cousas. 00:04:32
Normalmente, de proceso de información, 00:04:34
pero, como decía antes, cada vez máis, 00:04:36
de interacción con o mundo físico. 00:04:38
Tenemos o conhecimento ahí condensado, 00:04:40
as instrucciones do programa, justamente, 00:04:42
aplicando ese conhecimento, 00:04:44
marcando como se hace cierta cousa. 00:04:46
Já sabéis que, moitas veces, 00:04:48
facemos aquí a analogía da receta de cocina, 00:04:50
e o programa é un pouco a receta que te permite hacer esas cousas. 00:04:52
Digamos que é conhecimento. 00:04:54
Pero é un tipo moi especial de conhecimento, 00:04:56
porque é un conhecimento que funciona, que face cousas. 00:04:58
O conhecimento o podemos tener en un libro, 00:05:00
é o libro de recetas, voltando á analogía da cocina. 00:05:02
Pero o libro de recetas non se cocina só. 00:05:04
Tens que coxer a receta, 00:05:06
ponerte a cocinar, 00:05:08
saber un pouco de cocina, 00:05:10
e dar a receta tú mesmo. 00:05:12
A diferencia con o ordenador é que dás a receta, 00:05:14
dás o programa, e o ordenador a faz só. 00:05:16
Por iso é o conhecimento en acción, 00:05:18
e por iso é unha herramienta tan potente, 00:05:20
porque junta a nosa capacidade como humanos 00:05:22
de generar e transmitir con conhecimento 00:05:24
con o que sempre hemos feito con as máquinas, 00:05:26
que é actuar con esa máquina, 00:05:28
al final, sobre o mundo real, 00:05:30
sen que nós tengamos que intervenir directamente. 00:05:32
Os estou contando cousas que seguramente todos sabéis. 00:05:34
Onde está a parte nova? 00:05:36
Bueno, esta é a parte nova. 00:05:38
Todo iso que face o ordenador é maravilloso, 00:05:40
é estupendo, 00:05:42
pero, sin embargo, ponemos limitaciones. 00:05:44
Non o estamos utilizando desa maneira. 00:05:46
Non estamos facendo iso de que cualquera pode usar 00:05:48
o programa como dese. 00:05:50
A maioría dos programas nos chegan con limitaciones de uso. 00:05:52
Nos chegan con unha cousa que se chama 00:05:54
licencia de uso, onde dice como o podemos usar, 00:05:56
en que condiciones o podemos usar. 00:05:58
Non podemos entender esos programas, 00:06:00
porque non nos dan o seu código fonte. 00:06:02
Non podemos verlos, aunque seamos técnicos en ellos, 00:06:04
aunque nos habemos pasado veinte anos estudiando informática, 00:06:06
non podemos entender esos programas. 00:06:08
Disponemos de las herramientas. 00:06:10
En algunos casos, hasta non podemos legalmente hacerlo. 00:06:12
Por motivos en los que non me vou extender ahora, 00:06:14
pero, si brujoleáis un pouco, 00:06:16
encontraréis como a veces 00:06:18
hasta é ilegal entender como funciona un programa, 00:06:20
ou al menos hasta cierto punto. 00:06:22
Non podemos distribuirlos a que nos dé la gana. 00:06:24
Estamos hartos de ver campañas 00:06:26
en la televisión e en todas partes 00:06:28
onde nos dice que copiar un programa é un delito. 00:06:30
E, en moitos casos, efectivamente, é así. 00:06:32
E, desde luego, non podemos modificar los programas. 00:06:34
Lo cual, desde o punto de vista profesional, 00:06:36
non deixa de ser extraño. 00:06:38
Se eu tenho un coche e o coche non funciona ben, 00:06:40
podo abrir o capó e empezar a hurgar... 00:06:42
Bueno, en realidad, podía abrir o capó 00:06:44
e empezar a hurgar hasta os coches modernos 00:06:46
que tamén teñen software por todas partes 00:06:48
e onde já tampouco podo hacerlo. 00:06:50
Pero hasta hace non moitos anos podía hacerlo 00:06:52
e todo mundo considera normal. 00:06:54
O coche é meu, pues lo cambio, lo arreglo, 00:06:56
le pongo lo que me parezca ben. 00:06:58
Mientras non tenga impacto sobre a seguridade, 00:07:00
non debería haber ningún problema. 00:07:02
Podemos modificar más cosas nos ordenadores, 00:07:04
pero non podemos, porque non podemos 00:07:06
coger un programa e cambiarlo, 00:07:08
salvo que non se hai dado permiso para illo. 00:07:10
E, por defecto, non nos dan permiso. 00:07:12
Por tanto, daros cuenta que é unha máquina 00:07:14
que, tecnológicamente, nos permite hacer moitas cosas, 00:07:16
pero que social e legalmente la hemos limitado. 00:07:18
La hemos limitado muchísimo. 00:07:20
E, por tanto, non podemos hacer todo 00:07:22
o que podríamos hacer con elles. 00:07:24
Hasta cierto punto, isto pode ser normal 00:07:26
con tecnologías novas. 00:07:28
A sociedade todavía non a assumido, 00:07:30
e estamos aplicando modelos do passado 00:07:32
para controlar como funciona esa tecnología. 00:07:34
Pero estas cousas 00:07:36
poden cambiar con o tempo ou non. 00:07:38
O que é importante en este punto, 00:07:40
os acordáis cando dixe antes 00:07:42
que a tecnología non é neutra? 00:07:44
A forma como estamos implementando esta tecnología 00:07:46
non é neutra, ten certos efectos. 00:07:48
E os efectos están derivados 00:07:50
non do que permite a tecnología, 00:07:52
sino do como a estamos controlando. 00:07:54
E depois falarei un pouco máis sobre illo 00:07:56
e pondrei algunos ejemplos. 00:07:58
Pero, no fondo, a pregunta para mi é 00:08:00
por que aceptamos estas limitaciones? 00:08:02
Por que isto non está discutido en general socialmente? 00:08:04
Por que, en general, nos gustará máis 00:08:06
ou nos gustará menos? 00:08:08
Pero moita xente asume, ou quizás asumimos, 00:08:10
que é razonable que o ordenador 00:08:12
funcione desta manera. 00:08:14
E todos sabemos 00:08:16
a parte habitual 00:08:18
de como se responde esta pregunta. 00:08:20
Por que hace falta un modelo de negocio? 00:08:22
Por que hai empresas que teñen que hacer cousas? 00:08:24
Pero pensemos un momento. 00:08:26
E se realmente se poden 00:08:28
facer modelos de negocio de outras maneras? 00:08:30
Que non impongan esas limitaciones? 00:08:32
E se realmente a xente podría vivir 00:08:34
de facer software con un software 00:08:36
que non tenga esas limitaciones? 00:08:38
E se realmente o software fuera mellor, 00:08:40
se non tivera esas limitaciones? 00:08:42
Ese é un pouco o objeto da charla. 00:08:44
Por que hai xente que hace moitos anos 00:08:46
teve esta mesma reflexión 00:08:48
e chegou á conclusión de que o software 00:08:50
podia ser de outra maneira. 00:08:52
E, como dicía antes, o software en si mesmo 00:08:54
é menos importante, 00:08:56
pero o software en nosa sociedade 00:08:58
hoxe é fundamental. 00:09:00
É o que está marcando máis que ninguna outra cosa 00:09:02
como vai ser o nosso futuro. 00:09:04
É probablemente unha das maiores decisiones políticas 00:09:06
que vamos tomar nos próximos anos. 00:09:08
Como nos relacionamos con o software. 00:09:10
E estamos vendo como o software permite 00:09:12
influir en elecciones. 00:09:14
Permite decidir que cousas podemos ou non 00:09:16
facer en nosa vida privada. 00:09:18
Permite saber como nos relacionamos. 00:09:20
Maneja o noso coche. 00:09:22
Maneja o tempo. Maneja directamente o noso coche. 00:09:24
E, cada vez máis, maneja toda a nosa vida 00:09:26
ao rededor. 00:09:28
Levamos un ordenador en el bolsillo con el que nos relacionamos con o mundo. 00:09:30
Tenemos ordenadores ao noso alrededor. 00:09:32
Cada vez máis, por todas partes, 00:09:34
con os que nos vamos relacionando con o mundo físico. 00:09:36
Como vai ser ese mundo que estamos dejando 00:09:38
a nosos filhos? Vai ser un mundo onde 00:09:40
ellos van a tener un control, 00:09:42
onde vai haber outra xente que controla o software que eles van a usar 00:09:44
e, polo tanto, non van a tener ese control. 00:09:46
Ese é, en gran medida, 00:09:48
o que me preocupa a mi. 00:09:50
Porque as consecuencias do modelo, 00:09:52
o punto onde, fundamentalmente, 00:09:54
a tecnología non é neutra 00:09:56
cando falamos de ordenadores, 00:09:58
teña que ver con quem teña o control sobre esa 00:10:00
tecnología. O temos nosos 00:10:02
como xente que a está usando e xente que 00:10:04
todos os días está relacionado con o software 00:10:06
o teña outra xente 00:10:08
que, en seu momento, nos vendió o software e teña todo 00:10:10
o control sobre ele porque se lo hemos deixado. 00:10:12
Socialmente e legalmente les hemos deixado 00:10:14
que tengan ese control. E, polo tanto, 00:10:16
nosos non o temos. 00:10:18
E, desde ese punto de vista, é moi importante 00:10:20
que recordéis algo que todos sabemos, pero que, a veces, 00:10:22
se nos olvida. A forma como 00:10:24
estamos desplegando esta tecnología non é 00:10:26
un fenómeno da natureza. Non é como 00:10:28
Filomena, que cando viene o máis que podes hacer é 00:10:30
actuar para tratar de evitar problemas 00:10:32
pero non podemos, ao menos, 00:10:34
todavía, cambiar o hecho de que venga 00:10:36
Filomena por aquí. 00:10:38
A tecnología a estamos desplegando nosos como 00:10:40
sociedade. A podemos desplegar como nos dé 00:10:42
a gana. Tenemos control completo 00:10:44
sobre como a desplegamos. 00:10:46
Se as consecuencias son unha perdida 00:10:48
de control para todas as persoas e para a 00:10:50
sociedade en general, é porque abremos 00:10:52
querido que sea así. E a cuestión 00:10:54
é que queremos. 00:10:56
E iso é do que va a presentación de hoxe. 00:10:58
En este sentido, 00:11:00
esta seguinte transparencia hace un pouco 00:11:04
de énfasis justamente en este punto de 00:11:06
a tecnología, como dixe antes, non é neutra, 00:11:08
nos leva sempre a un mundo posible, 00:11:10
perdón, a un mundo concreto entre 00:11:12
todos os mundos posibles. 00:11:14
Al final, a tecnología, en realidad, non é absolutamente 00:11:16
determinante. Sempre podes facer cosas. 00:11:18
Somos humanos. Sabemos como buscar as voltas 00:11:20
ás cosas desde que nascemos 00:11:22
prácticamente. Pero, 00:11:24
a tecnología claramente favorece uns patrones 00:11:26
e dificulta a outros. 00:11:28
Hai certas cosas ás que te va orientando 00:11:30
sin darte cuenta, en moitos casos. En outros casos, 00:11:32
dándote toda a cuenta ao mundo, te guste ou non te guste. 00:11:34
E, de novo, repito, a tecnología 00:11:36
non é algo que nos venga dado desde fora. 00:11:38
É algo que facemos entre todos. Por tanto, en realidad, 00:11:40
nosas decisiones sobre como desplegamos 00:11:42
esa tecnología, tienen que ver 00:11:44
con nosas decisiones sobre que mundos 00:11:46
futuros vamos a tener. 00:11:48
E, agora mesmo, nos años 2020, 00:11:50
estamos decidindo como vai ser o mundo 00:11:52
dos años 2040. O mundo 00:11:54
no que van a vivir nosos filhos, os que tenemos agora 00:11:56
nas nosas escolas, nos institutos, nas nosas universidades. 00:11:58
O mundo que ellos se van a tener que comer, 00:12:00
por dicirlo de alguna maneira, é o que les estamos 00:12:02
definindo agora. 00:12:04
Está nas nosas manos definirlo de una maneira ou de outra. 00:12:06
Non individualmente, pero sí 00:12:08
colectivamente. 00:12:10
Hay un libro moi interesante que, 00:12:12
quen queira profundizar nestos temas, os aconsejo 00:12:14
que le echeis un vistazo. 00:12:16
É de un jurista 00:12:18
estadounidense que se chama Loris Lessig 00:12:20
e que se chama Code. 00:12:22
En Red Code, é un libro, 00:12:24
hai dos versiones, 1.0 e 2.0. 00:12:26
Obviamente, os aconsejo que echeis 00:12:28
un vistazo a la versión 2.0. 00:12:30
Lo tenís disponible en internet 00:12:32
si queréis descargarlo de forma legal. 00:12:34
E tamén lo podéis comprar en papel si preferís. 00:12:36
A hipótesis del libro 00:12:38
é que, hasta non hace moitos anos, 00:12:40
o que nos limitaba nas sociedades 00:12:42
fundamentalmente era a lei. 00:12:44
Os humanos hemos aprendido a manejar a lei 00:12:46
como herramienta desde hace ao menos 2000 anos 00:12:48
en algunas sociedades 00:12:50
e nos últimos siglos, 00:12:52
prácticamente, o imperio da lei, por así 00:12:54
dicirlo, se ha convertido en a 00:12:56
forma fundamental de limitar 00:12:58
o comportamento humano. 00:13:00
Reconocido por todos, aceitado por todos 00:13:02
e, en gran parte do mundo, con controles 00:13:04
democráticos justamente para evitar que 00:13:06
a tecnología legal, en este caso, 00:13:08
que é a lei, non se despliegue como 00:13:10
non queremos, sino que as leis facan 00:13:12
o que as sociedades que están 00:13:14
sujetas a elas queran. Eso é o 00:13:16
fundamento da democracia e, 00:13:18
como sabéis tamén, en gran medida, 00:13:20
o fundamento da separación de poderes, etc. 00:13:22
Pero as cousas han cambiado. 00:13:24
Han cambiado hace unos 30 o 40 anos 00:13:26
cando hemos empezado a manejar 00:13:28
ordenadores. Hoxe dia tenemos 00:13:30
dos formas de regular a sociedade. 00:13:32
Una é a lei, segue sendo, e outra é 00:13:34
software. Os programas limitan 00:13:36
o que podemos e non podemos facer. 00:13:38
Por exemplo, sen un coche, en un momento 00:13:40
o fabricante decide que tú non vas a máis de 90 00:13:42
por hora, tú non vas a máis de 90 por hora. 00:13:44
Punto. Da igual que tengas permiso 00:13:46
legal para facerlo. 00:13:48
Sen unha red social, non se poden 00:13:50
poner unha fotografía que incluía os pechos de unha 00:13:52
mujer. Por moi legal que sea en España, 00:13:54
non la podes poner. Punto. 00:13:56
Logo, as limitaciones a que estamos 00:13:58
sometidos, ya non son 00:14:00
solamente as leis de que nos hemos dotado 00:14:02
típicamente. Son tamén que nos permiten 00:14:04
hacer los programas que tenemos. Especialmente 00:14:06
se non tenemos control sobre esos programas. 00:14:08
Porque se tenemos control sobre esos 00:14:10
programas podemos organizar para cambiar los programas. 00:14:12
Pero recordar que hemos visto hace un momento 00:14:14
como en moitos casos non tenemos control sobre 00:14:16
os programas. Lo cual quiere dicir que 00:14:18
quien me dá el programa, tiene control sobre lo que 00:14:20
yo puedo hacer con él. E se iso controla 00:14:22
libertades básicas para mi, 00:14:24
esas libertades básicas ya non las controlo 00:14:26
yo. Las controla quien me dá el programa. 00:14:28
E, por supuesto, hai mecanismos legales 00:14:30
que afectan a eso tamén. E a cosa non é tan simple. 00:14:32
Pero, en el fondo, tenemos 00:14:34
dos mecanismos de regulación claramente 00:14:36
postos en la sociedad. E cada uno 00:14:38
afecta al otro. Tenemos legislaciones 00:14:40
que afectan al software. E software que afecta 00:14:42
a la legislación. E tenemos legislaciones 00:14:44
que se implementan mediante software. 00:14:46
E software que está afectado por leis especificas 00:14:48
para el software. E la realimentación 00:14:50
de los dos es la que en realidad está regulando 00:14:52
hoy la sociedad. Pero, 00:14:54
mientras que todos somos conscientes de como las leis 00:14:56
nos están regulando, por decirlo 00:14:58
de alguna manera, 00:15:00
muy poca gente é consciente de hasta que punto 00:15:02
o software lo está haciendo. 00:15:04
E iso quere dicir que tenemos como un agujero 00:15:06
onde non vemos. Recordar que, 00:15:08
cando un quer atacar un problema, unha das 00:15:10
peores cosas é que hai unha parte do problema 00:15:12
que non está vendo. E iso é exactamente 00:15:14
o que non está ocorrendo. 00:15:16
Socialmente non estamos preocupados por o software 00:15:18
como regulador. Cando vamos 00:15:20
a votar cada cuatro años, 00:15:22
non estamos preocupados en 00:15:24
que vai facer a gente a que estoy votando 00:15:26
respecto deste problema que tenemos. Porque non é 00:15:28
un problema social. A prácticamente 00:15:30
nadie le pergunta. Non creo que haia nadie que vote 00:15:32
tal partido ou tal outro 00:15:34
dependendo de su política sobre como 00:15:36
vamos a controlar o software. 00:15:38
E, sin embargo, repito, se pensáis 00:15:40
un momento nas grandes cosas que nos van a afectar 00:15:42
e que van a afectar aos nosos filhos, 00:15:44
desde logo hai moitas máis, pero 00:15:46
unha delas, claramente, é 00:15:48
como se van a relacionar con o software 00:15:50
en un mundo onde o software vai ser fundamental 00:15:52
para eles. A nosa generación, a minha al menos, 00:15:54
e, probablemente, incluso a seguinte, 00:15:56
nos vamos a librar. Porque tenemos 00:15:58
outro mundo hecho de outras maneiras e 00:16:00
hemos nascido e hemos crecido sem software. 00:16:02
Pero a generación que está creciendo 00:16:04
agora non é así. Toda a súa relación 00:16:06
personal, social, 00:16:08
sus capacidades, todo está mediado por o software. 00:16:10
Entón, claramente, a eles vai afectar 00:16:12
como vai funcionar isto 00:16:14
dentro dos anos. 00:16:16
Algunos exemplos moi rápidos, 00:16:18
que son cosas que todos conocéis, 00:16:20
pero que quizás podemos 00:16:22
mirar desde unha nova óptica. 00:16:24
Os asistentes personales. 00:16:26
Google Now, Siri, Cortana, 00:16:28
moitos outros. Todos os conocéis, 00:16:30
moitos os usaremos. 00:16:32
Te poden dizer cosas moi útiles, como esta. 00:16:34
Ojo, vete salendo ao aeroporto 00:16:36
porque o teu avión sai en tres horas, 00:16:38
hai un boa tas con a M40. 00:16:40
É o tipo de cosas que te pode dizer o asistente destas. 00:16:42
Pensa un momento 00:16:44
como pode conseguir todo iso. 00:16:46
Naturalmente, 00:16:48
lo hace porque ha tenido acceso ao teu correo 00:16:50
electrónico para leerlo 00:16:52
e ver que, por exemplo, tens aí uns billetes de avión. 00:16:54
Ha tenido acceso ao sitio onde tú vives 00:16:56
e por iso sabe onde está 00:16:58
e sabes quanto vais atardar en llegar ao aeroporto. 00:17:00
Talvez, hasta sabe qual é o teu coche. 00:17:02
E, portanto, te pode dizer 00:17:04
cosas como, ojo, que tens que pasar a ETV, 00:17:06
pero tamén sabe exactamente qual é o teu coche, 00:17:08
o cual teña outras moitas implicaciones. 00:17:10
E, cando digo sabe, 00:17:12
que quere dizer? 00:17:14
Porque unho pensa, bueno, é o meu móvil el que sabe, 00:17:16
pero todos sabemos que non é así. 00:17:18
Sabe todas as cosas que chamamos la nube 00:17:20
e esa aplicación sabe todas estas cosas sobre mi. 00:17:22
E moitas máis. 00:17:24
Porque, se, por exemplo, tens isto activado, 00:17:26
sabe exactamente por que caminho vais ao aeroporto. 00:17:28
E sabe se tú te paras 00:17:30
a medio caminho para ver a alguien. 00:17:32
Ou cualquier outra cosa que estés 00:17:34
facendo con o móvil en ese momento. 00:17:36
E, socialmente, hemos decidido 00:17:38
que iso é razonable. 00:17:40
E, desde logo, tú tens opcións, 00:17:42
gracias a que temos tamén legislación sobre privacidade, 00:17:44
por iso dicía que estas cosas non son absolutas, 00:17:46
tens opcións para que 00:17:48
a nube non sepa 00:17:50
iso sobre ti. 00:17:52
Pero, se as usas, 00:17:54
te quedas sen todos estes servicios. 00:17:56
Os acordáis estes documentos de términos de servicio 00:17:58
que, cando entras en cualquier aplicación 00:18:00
nova, te dice, léetelos, e tal? 00:18:02
Bueno, non vou preguntar quantos os has leído 00:18:04
algunha vez. 00:18:06
Porque, ao final, sabes que a cuestión é 00:18:08
ou uso a aplicación 00:18:10
ou non a uso. 00:18:12
E, se a quero usar, teño que dicirle que ok. 00:18:14
E, para que me importa saber 00:18:16
o que vou dicir que ok, 00:18:18
se o que necesito é a aplicación? 00:18:20
Claro, 00:18:22
supuestamente, cando hemos dado ok, 00:18:24
hemos ejercido a nosa libertad. 00:18:26
Esa é toda a libertad que temos aí. 00:18:28
Punto. Hemos acabado. 00:18:30
Entón, tú podes usar estes servicios ou non. 00:18:32
Pero isto non é unha tecnología 00:18:34
que tenga por que ser así, necesariamente. 00:18:36
Por exemplo, esta tecnología 00:18:38
se podría implementar con información en mi móvil. 00:18:40
A información de localización nunca sale de mi móvil. 00:18:42
A matrícula de mi coche nunca sale de mi móvil. 00:18:44
E mi móvil o teño yo controlado e cifrado 00:18:46
de forma que nadie pode acceder a ello. 00:18:48
E, simplemente, teño inteligencia en el móvil 00:18:50
que me ayude con todas esas cosas. 00:18:52
E, cando quero consultar, por exemplo, datos de tráfico 00:18:54
que son públicos, pois sí, se conecta con la nube 00:18:56
para conseguirlos. 00:18:58
Pero é mi aplicación en mi móvil la que lé mi correo 00:19:00
e eu me fío de que esa aplicación non sale nunca 00:19:02
del móvil porque, además, teño formas de verificar esa aplicación. 00:19:04
Entón, a mi aplicación, 00:19:06
sí, me fío dela e eu non me importa que lé a mi correo. 00:19:08
Agora, 00:19:10
recordar que é a nube. 00:19:12
Hai un dito moi comun en internet 00:19:14
que é 00:19:16
a nube non é máis que o ordenador de outro. 00:19:17
Pensad, por un momento, 00:19:19
as implicacións diso. 00:19:21
O ordenador de outro quere dicir que hai outra persona 00:19:23
que non sou eu, que tiñe control 00:19:25
sobre ese ordenador. E que, se eventualmente 00:19:27
quere, pode mirar allí todo o que quera. 00:19:29
E tú te podes fiar e podes dicir 00:19:31
non, hombre, pero son empresas serias, non van a facer iso. 00:19:33
En este momento é onde debes leerte 00:19:35
os términos de servicio e o que has permitido 00:19:37
que outros facan legalmente. 00:19:39
Podemos suponer que, ilegalmente, además, harán o non harán cosas. 00:19:41
Pero, legalmente, podes leerte 00:19:43
os términos de servicio. 00:19:45
Non digo yo que vayas a dormir esa noche, pero podes 00:19:47
leerlo algún día. 00:19:49
Daros cuenta de que, repito, esta tecnologia 00:19:51
non tiene por que ser así. 00:19:53
Poderíamos tener asistentes 00:19:55
que funcionen directamente no móvil. 00:19:57
E, oito, empezan a verlos. 00:19:59
E, a lo mejor, los podes usar. Non están tan avanzados, 00:20:01
quizás, pero tiñen implicaciones 00:20:03
para a tú vida bastante diferentes. 00:20:05
Pero casi nadie toma decisiones 00:20:07
sobre si usamos esos cacharros 00:20:09
en mi móvil o lo usamos en la red. 00:20:11
De hecho, moi poca gente 00:20:13
sabe o entiende realmente 00:20:15
las implicaciones de usar unha aplicación destes. 00:20:17
Non digo que non lo sepa en alguna parte de atrás 00:20:19
de sú cabeza, pero nunca ha reflexionado 00:20:21
realmente sobre ellos. 00:20:23
Todo o mundo dice aquello de, bueno, así non tengo nada que ocultar, 00:20:25
que máis dá? 00:20:27
Bueno, algún día quizás estés en unha entrevista de trabajo 00:20:29
e te digan, non, tú non te vamos a dar el trabajo, 00:20:31
lo siento, non te van a decir por que, porque seguramente é ilegal, 00:20:33
pero, a lo mejor, resulta que han comprado tus datos, 00:20:35
que en moitos sitios é perfectamente legal, 00:20:37
e en tus datos dice ciertas cosas 00:20:39
que al empleador non le interesan. 00:20:41
E esas cosas poden ser completamente privadas. 00:20:43
E non vou entrar en detalles, 00:20:45
todos podemos, se nos poden ocurrir cosas, 00:20:47
porque todos entendemos que cosas le poden preocupar 00:20:49
a un empleador. 00:20:51
E, de hecho, se miramos en nuestra biografía pasada, 00:20:53
probablemente encontramos al menos 00:20:55
unos cuantos eventos que le podrían preocupar a nuestro empleador, 00:20:57
sea cual sea nuestro empleador. 00:20:59
Bien, é moi posible que esos eventos 00:21:01
dentro de veinte años, 00:21:03
cuando vos vayan a buscar trabajo, 00:21:05
sean completamente públicos para él. 00:21:07
Ojo, non para mi, porque, además, esta información 00:21:09
é completamente asimétrica. 00:21:11
Eu non podo saber que información tiene sobre mi la nube, 00:21:13
pero hai gente que pode comprar esa información. 00:21:15
E pode actuar con ela. 00:21:17
E pode actuar con ela individualmente 00:21:19
ou pode actuar con ela colectivamente. 00:21:21
Non solamente é que a mi personalmente 00:21:23
me vai afectar, pode afectar 00:21:25
a la gente que tiene mi color de pele, 00:21:27
ou pode afectar a la gente que é de mi país, 00:21:29
ou pode afectar a la gente que fala mi idioma, 00:21:31
cosa que, no fondo, obviamente, 00:21:33
me afecta a mi tamén. 00:21:35
Bien, se quereis, 00:21:37
en la versión electrónica das transparencias, 00:21:39
por certo, todas estas cosas son enlaces 00:21:41
pinchables, entón, imagino que 00:21:43
vos las subirán despues, despues se quereis echarle un vistazo. 00:21:45
Este é un artículo moi interesante 00:21:47
que te describe en tres ou cuatro páginas 00:21:49
como funcionan realmente 00:21:51
os asistentes de voz. 00:21:53
Todas estas herramientas 00:21:55
que estábamos vendo. 00:21:57
E que é o que ocorre exactamente aí? 00:21:59
O sonido, pois, cada vez que tú hablas, 00:22:01
o sonido vai a un certo sitio onde se analiza. 00:22:03
O sonido, todo o que está hablando. 00:22:05
Então, imagínate todo o efecto de deixar isto 00:22:07
no salón de tú casa. 00:22:09
E logo tú te podes fiar de que, efectivamente, 00:22:11
solamente vai allí para ser tratado 00:22:13
e virar que órdenes queres e tal, 00:22:15
ou non. 00:22:17
E tamén podes recordar que hai problemas informáticos 00:22:19
de seguridade que teñen todas as empresas, 00:22:21
e que hai gente mal intencionada, 00:22:23
e que hai moitas outras cosas. 00:22:25
E agora, pensa, quanta gente 00:22:27
deixa en sú casa un micrófono puesto 00:22:29
dicindo, non, non se preocupeis 00:22:31
que non está enxufado, 00:22:33
nunca lo vou encender. 00:22:35
Imagínate que vais á casa de uns amigos 00:22:37
e un micrófono allí, veis un micrófono entero 00:22:39
e tal, e unha luz que pone emitindo, 00:22:41
pero o amigo te dice, non, non te preocupes, 00:22:43
pero solamente, e logo 00:22:45
lo borro todo, non te preocupes. 00:22:47
Sin embargo, estamos facendo estas 00:22:49
cosas de forma rutinaria. 00:22:51
E repito, o problema non é esa 00:22:53
cosa, porque é moi útil. 00:22:55
Decirle á unha máquina, oi, encéndeme as luces, 00:22:57
ou dicirle á unha máquina que tempo face, é moi útil. 00:22:59
A cuestión é como se face iso. 00:23:01
Que control tenemos nosa sobre iso. 00:23:03
Bueno, algún 00:23:05
exemplo máis. O exemplo das comunicacións 00:23:07
o entendemos todos os de nosa generación 00:23:09
porque o hemos vivido. A generación nova vai costando 00:23:11
moito máis. 00:23:13
As comunicacións poden se implementar de moitas formas distintas. 00:23:15
Isto é casi a primeira clase 00:23:17
de comunicacións que 00:23:19
a veces teño eu con mis alunos. 00:23:21
Cando tenemos un servicio de comunicación, 00:23:23
por exemplo, se queres comunicar unha persona con outra, 00:23:25
entón podes implementar como un servicio centralizado. 00:23:27
Todo o mundo fala con un servidor 00:23:29
que teñe control a alguien, unha empresa, 00:23:31
quen sea, e, a sú vez, 00:23:33
el se lo transmite ás demas personas. 00:23:35
É o exemplo de WhatsApp, de Telegram, 00:23:37
de Instagram, de Facebook, 00:23:39
de casi todas as redes sociales que estamos usando hoxe. 00:23:41
Pero o podemos implementar 00:23:43
de moitas otras maneras. Por exemplo, 00:23:45
o podemos implementar como un servicio federado. 00:23:47
O correo electrónico é un servicio federado. 00:23:49
Entón é rápido de entender, no correo electrónico 00:23:51
tú no le tenes que preguntar á gente, 00:23:53
oi, tú en que empresa estás en redes sociales? 00:23:55
No, tú le dices cual é a tú dirección de correo electrónico. 00:23:57
E me dá igual en que empresa tenga 00:23:59
o seu servicio de correo electrónico. 00:24:01
Porque eu me podo conectar con ele, 00:24:03
eu podo mandar un mensaje con ela 00:24:05
e va a recibir o meu mensaje. 00:24:07
E se eu estou en Gmail porque me conviene 00:24:09
e a outra persona está en o correo de Microsoft 00:24:11
ou en o correo que ha montado en sú casa personalmente 00:24:13
porque le interesa, vai a interaccionar perfectamente, 00:24:15
eu le voi poder enviar correos, me los devuelve. 00:24:17
Sin embargo, se tú queres hablar con unha persona de Facebook 00:24:19
ou tenes conta de Facebook 00:24:21
ou non podes falar con ela, punto. 00:24:23
E además, Facebook, neste caso, como ten un servicio centralizado 00:24:25
non ten ningún interés en que outras redes se conecten con elles. 00:24:27
O que queres é que tú seas cliente de elles. 00:24:29
Por moitos motivos. 00:24:31
E por último, 00:24:33
tenemos os servicios extremo a extremo, 00:24:35
onde nisiquera hai proveedores. 00:24:37
Son os servicios que se chaman peer-to-peer en inglés 00:24:39
e, por exemplo, hoxe en o navegador 00:24:41
tenemos un protocolo que se chama WebRTC 00:24:43
que permite, en cierto sentido, hacer eso. 00:24:45
A tecnologia, digamos, está allá. 00:24:47
E podes ver aplicaciones que permiten hacer eso. 00:24:49
Por ejemplo, cando tú faces videoconferencia, 00:24:51
tú podes tamén elegir servicios de cualquera de estes tipos. 00:24:53
Por ejemplo, Jitsi, 00:24:55
non é exactamente peer-to-peer, 00:24:57
pero é o que máis se le parece dentro do que tenemos ahora. 00:24:59
Por exemplo, outros servicios, 00:25:01
casi cualquera de os demais que estes usando, 00:25:03
son del primer tipo, centralizados. 00:25:05
E, de hecho, lo sabes, para poderme conectar 00:25:07
con unha videoconferencia que va por Google Meet, 00:25:09
teño que conectarme aos servidores de Google Meet. 00:25:11
Non hai outra forma de facelo. 00:25:13
Claro, si lo pensáis desde este punto de vista, 00:25:15
hoy día podríamos desplegar, 00:25:17
e estamos desplegando, redes de comunicación 00:25:19
de cualquera das tres maneras. 00:25:21
Pero cada unha delas teña implicaciónes 00:25:23
moi, moi diferentes. 00:25:25
Por exemplo, ¿cuál de ellas se pode controlar mellor? 00:25:27
¿En cuál podo decidir mellor 00:25:29
qué pasa por esa red e que non pasa por esa red? 00:25:31
¿En cuál se pode innovar mellor? 00:25:33
¿En cuál pode venir cualquera e dizer 00:25:35
ah, pois voi facer unha cousa nova sobre esta red 00:25:37
que antes non estaba hecha? 00:25:39
¿Cuál se pode adaptar mellor ás mis necesidades? 00:25:41
Imaginar, por exemplo, que yo soy unha persona 00:25:43
que tiñe deficiencias visuales. 00:25:45
A lo mejor non me gusta a interfaz por defecto 00:25:47
que me dan en unha programa de videoconferencia, 00:25:49
por ejemplo, porque me cuesta encontrar non sé qué. 00:25:51
¿En cuál de ellas lo puedo 00:25:53
cambiar máis facilmente ou menos facilmente? 00:25:55
Este é o tipo de preguntas 00:25:57
que se poden, básicamente, 00:25:59
analizar incluso sen saber moito de tecnología. 00:26:01
En general, veremos que 00:26:03
dos tres modelos anteriores, 00:26:05
el extremo a extremo, el peer-to-peer, 00:26:07
é o que máis nos aúda normalmente 00:26:09
con cualquera destas preguntas e con outras muchas 00:26:11
que queramos facer. 00:26:13
O federado é un punto intermedio e 00:26:15
hemos visto con el correo electrónico que funciona ben 00:26:17
e o centralizado é el que 00:26:19
normalmente menos nos conviene 00:26:21
por moitos motivos. 00:26:23
Sin embargo, pensando ahora 00:26:25
que redes sociales tenemos, que redes sociales usamos, 00:26:27
como son, e se algunha vez 00:26:29
hemos tenido en cuenta á hora de elegirlas 00:26:31
como nos estaban tratando 00:26:33
desde estes puntos de vista. 00:26:35
E recordar unha vez máis, as redes sociales esas 00:26:37
han tenido éxito porque son as que hemos usado. 00:26:39
Si socialmente hubiéramos decidido usar otras, 00:26:41
hubiéramos tenido regulación que dijera, 00:26:43
por exemplo, algo tan simple como 00:26:45
cualquier red social que tenga máis de tal número de usuarios 00:26:47
tiñe que interoperar con as demas. 00:26:49
Tan fácil como é. 00:26:51
Entón, yo me conecto a Facebook porque me gusta a Facebook, 00:26:53
pero desde aí puedo mandar mensajes a Whatsapp porque, 00:26:55
bueno, en este caso é a mesma empresa, incluso, nisiquera importa. 00:26:57
Por certo, 00:26:59
já sabéis que destas cuatro que hai ahí, tres son da mesma empresa. 00:27:01
E a cuarta casi non se sabe 00:27:03
de que empresa é, que é todavía máis preocupante. 00:27:05
Pero, en cualquier caso, 00:27:07
a lo que iba é, si tú quieres 00:27:09
utilizar cualquiera destas redes sociales, 00:27:11
pues tiñes que estar trabajando con ellos. 00:27:13
Sería fácil decir, no, yo trabajo con cualquiera de ellas, 00:27:15
porque me dá confianza e, incluso, me monto a mía propia, 00:27:17
pero luego interopero con cualquiera das outras. 00:27:19
Ya bien, estamos mandando mensajes, señores. 00:27:21
Tampouco está unha cosa tan, non sé, 00:27:23
de lanzar coetes. 00:27:25
Outro ejemplo, a ola virtual. 00:27:27
Muy interesante en un entorno de educación. 00:27:29
Tenemos un producto de un solo proveedor, 00:27:31
gestionado globalmente para todo o mundo, 00:27:33
con sus propias reglas, 00:27:35
o tenemos producto 00:27:37
que tiene muchos proveedores, 00:27:39
muchas empresas que dan servicio sobre él, 00:27:41
gestionado localmente, 00:27:43
con nostras propias reglas, porque o gestionamos 00:27:45
dentro do nosso domínio. 00:27:47
Que ola virtual nos parece máis interesante? 00:27:49
Os lo deixo como ejercicio. 00:27:51
Pero daros cuenta 00:27:53
de que, en el fondo, este é o tipo de decisiones 00:27:55
que estamos tomando ahora con a educación. 00:27:57
E, además, las estamos tomando en un momento 00:27:59
donde estamos entrenando a generaciones 00:28:01
de profesores e de alumnos a utilizar 00:28:03
ciertos productos de ola virtual. 00:28:05
Y alijamos el que elijamos, 00:28:07
sabemos que va a ser muy difícil cambiar del. 00:28:09
Porque vamos a tener a, literalmente, decenas, 00:28:11
centenas de miles de personas acostumbradas a usarlo, 00:28:13
habiendo preparado materiales 00:28:15
para ellos, habiendo tenido 00:28:17
entrenamiento sobre él. 00:28:19
Una vez que elijamos, 00:28:21
dentro de unos años, isto ya non va a ser 00:28:23
unha decisión posible. Va a ser lo que haiamos elegido ahora. 00:28:25
Bueno, pois ahí, 00:28:27
cada uno está eligiendo ahora. 00:28:29
E, políticamente, hai gente que está tomando 00:28:31
decisiones y, técnicamente, hay técnicos 00:28:33
que están aconsejando decisiones, ojo. 00:28:35
Y, como profesores, al final, todos los que estamos 00:28:37
implicados en procesos educativos, porque en la universidad 00:28:39
tamén usamos ola virtual, 00:28:41
pois estamos siendo afectados, 00:28:43
pero tamén siendo partícipes 00:28:45
deste tipo de decisiones. 00:28:47
Y, se aplicáis un poco el criterio anterior, recordad, 00:28:49
unha vez máis, que todos estos productos 00:28:51
los desplegamos como queramos. 00:28:53
Pero, cando los analizamos sólo funcionalmente, 00:28:55
nos podemos encontrar 00:28:57
en callejones sin salida, 00:28:59
porque, después, ya non vamos a poder 00:29:01
encontrar un camino á forra de forma fácil. 00:29:03
Volvamos ás tres preguntas de antes. 00:29:07
En un producto de ola virtual 00:29:09
deste estilo, ¿cuál podemos controlar 00:29:11
mellor? ¿En cuál podemos 00:29:13
influir como sociedade? Si yo quero que mi 00:29:15
campus virtual haga as cousas de unha 00:29:17
manera ou de outra, ¿cuál se pode innovar 00:29:19
mellor? Si tenemos novas innovaciones, novos 00:29:21
mecanismos educativos que queremos poner en marcha, 00:29:23
¿en cuál lo vamos a poder hacer? 00:29:25
¿Y en cuál vamos a poder adaptar mellor? 00:29:27
Este fin de semana hemos tenido unhas jornadas relacionadas 00:29:29
con software libre, es libre, 00:29:31
e había unha presentación de unhos compañeros 00:29:33
de Euskadi onde 00:29:35
hablaban del campus virtual e os problemas 00:29:37
que tiñan ellos porque a euskera non é unha lengua 00:29:39
mayoritaria, como lo é o español. 00:29:41
E, como moitos dos productos de campus virtual 00:29:43
que estaban utilizándose, resulta que 00:29:45
en gran parte de ellos non estaban localizados 00:29:47
á seu idioma, e como iso les causaba 00:29:49
problemas, etcétera, etcétera. 00:29:51
E problemas moi difíciles de arreglar. 00:29:53
Nosotros, en español, trabajamos con un idioma 00:29:55
mayoritario, pero incluso a nosotros 00:29:57
nos é moi complicado controlar como traducen 00:29:59
as cousas á noso idioma. 00:30:01
E a nosa generación está aprendiendo 00:30:03
o noso idioma con herramientas 00:30:05
traducidas, por dizer unha forma suave, 00:30:07
non sempre da mellor forma. 00:30:09
E tenemos moitas palabras 00:30:11
que están cambiando no idioma 00:30:13
e están empezando a ser menos exactas porque a 00:30:15
xente as está usando así desde sempre. 00:30:17
¿Cuál é o nosso poder como sociedade para 00:30:19
cambiar iso? Prácticamente cero. 00:30:21
Se unha empresa decide traducir tal 00:30:23
palabra de tal maneira ou tal expresión de tal 00:30:25
maneira ou tal outra cousa, hai xente que 00:30:27
pensa que todos vamos acabar hablando español 00:30:29
con o acento californiano. 00:30:31
Porque é o que é máis fácil para moitas empresas 00:30:33
poner cando ponen a hablar el ordenador, pues le ponen 00:30:35
con ese acento. E logo, sí, 00:30:37
en algún momento se acuerdan de que hai un mercado en España 00:30:39
e te ponen voces españolas e non sé que 00:30:41
e non sé cuantos. Quizás 00:30:43
en algún momento deixen de hacerlo. 00:30:45
Porque quizás non sea rentable. 00:30:47
Iso non quere dizer nada. 00:30:49
O acento californiano probablemente é estupendo. 00:30:51
Pero é o que queremos. 00:30:53
Podemos 00:30:55
controlarlo. 00:30:57
O software libre é outro caminho 00:31:01
hacia todas estas cousas. 00:31:03
O software libre é fruto de que 00:31:05
houve xente que hace moitos anos 00:31:07
se planteou estas mesmas 00:31:09
preguntas que antes. Por que estamos 00:31:11
aceptando estas limitaciones? Recordar a limitación 00:31:13
de poder copiar os programas, de poder 00:31:15
entenderlos, etcétera, etcétera. 00:31:17
Xente que se lo planteou, por decir 00:31:19
de unha maneira en xerio, non como charla de café, 00:31:21
de baia, non sé que, ou como unha presentación como a que 00:31:23
estou dicendo yo aquí. Se lo planteou 00:31:25
como con todas as consecuencias. 00:31:27
Queremos isto, e se non lo queremos, que podemos hacer para 00:31:29
cambiarlo? E esta xente 00:31:31
cambiou o mundo. E todavía non somos 00:31:33
conscientes, nisiquera no campo técnico, 00:31:35
pero menos fuera dele, de hasta que punto 00:31:37
cambiaron o mundo. Isto fueron 00:31:39
grupos de xente, sobre todo en Estados Unidos 00:31:41
e en algunas partes de Europa, que a principios 00:31:43
dos anos 80 empezaron a pensar 00:31:45
sobre estas cousas. 00:31:47
Construyeron o que hoxe 00:31:49
conocemos como software libre. 00:31:51
A filosofía, de hecho, do software libre, 00:31:53
é justamente reflexionar sobre isto 00:31:55
e reflexionar que é o que podemos facer para 00:31:57
cambiarlo. E era xente técnico. 00:31:59
Entón, unha das cousas que le ocorreu foi facer software que tenga 00:32:01
outras reglas. E tamén era xente 00:32:03
que entendía a importancia da parte jurídica 00:32:05
e diseñaron licencias, onde 00:32:07
en lugar de dicirnos lo que non podemos facer, 00:32:09
nos dicen lo que podemos facer. 00:32:11
E o software libre nos permite 00:32:13
justamente o que veíamos antes, que non podemos facer 00:32:15
mucho software. Podemos usarlo 00:32:17
como queramos, non hai ninguna limitación de uso. 00:32:19
Podemos redistribuirlo, xa, podemos copiarlo 00:32:21
a quen queramos, que é algo bastante natural, pero que 00:32:23
moita xente, cando falamos de software, considera completamente 00:32:25
extraño. 00:32:27
Podemos modificarlo, porque sempre nos dan 00:32:29
o código fuente, os seus planos, por así 00:32:31
dicirlo, e podemos redistribuir 00:32:33
as modificaciones. 00:32:35
Esas cuatro cousas hacen que o software funcione 00:32:37
de forma radicalmente distinta. 00:32:39
Eu podo deixarle un pendrive 00:32:41
con todo o software que estou usando no aula, 00:32:43
un alumno, e non hai nada ilegal nelo, ao contrario, 00:32:45
os autores queren que o faca así. 00:32:47
Daros conta que esta xente non solamente 00:32:49
diseñou estas libertades, dicendo 00:32:51
bueno, agora vamos a tener licencias que o permitan hacer, 00:32:53
sino que empezou a facer software. E isto é un 00:32:55
proceso, xa, como dixía, de hace máis de 40 años. 00:32:57
Todos estes 40 años xa estado facendo software 00:32:59
deste estilo. Moito dele o tenís 00:33:01
en Macs, por exemplo. 00:33:03
Pero hai outro moito software que tamén é así. 00:33:05
De hecho, hai tanto software 00:33:07
que as consecuencias 00:33:09
hoxe dia son enormes, tanto 00:33:11
en o mundo tecnológico como fora 00:33:13
do mundo tecnológico. Por exemplo, 00:33:15
cualquera pode tener acceso ao conhecimento, 00:33:17
recordar que o software en sí mesmo é conhecimento, 00:33:19
entón cualquera pode entender como se ha hecho 00:33:21
e pode entender como se han resolto os problemas que habido 00:33:23
para facer un programa de cualquier tipo. 00:33:25
Cualquera o pode adaptar, o que dicíamos 00:33:27
antes de, por exemplo, traducir as cosas ao español 00:33:29
que nos guste, non é ningún problema, 00:33:31
porque tú tens o código e o podes cambiar 00:33:33
tranquilamente. 00:33:35
O podes inspeccionar, que é básico para entender de verdade 00:33:37
que faz o software, se está quedando con mis datos ou non. 00:33:39
Por ejemplo, o podes ver directamente mirándolo 00:33:41
e, se tú non entendes como mirarlo, 00:33:43
podes contratar a alguén que se entienda, 00:33:45
e, de hecho, hai todo un negocio de empresas especializadas 00:33:47
en inspeccionar software libre, que é moi interesante 00:33:49
cando eu me quero asegurar de que o software 00:33:51
realmente faz o que eu creo que devería fazer. 00:33:53
Cualquera pode tener acceso 00:33:55
a estas herramientas, daros cuenta 00:33:57
da capacidade posibilitadora que hai tenido isto para 00:33:59
personas en países de desarrollo ou para 00:34:01
personas con poucos recursos. 00:34:03
Donde, de repente, non necesitan comprar o software, 00:34:05
sino que poden acceder a ele directamente. 00:34:07
Porque o software é posibilitador. 00:34:09
Se eu quero aprender hoxe moitas cosas, 00:34:11
preciso de software para isto. 00:34:13
É imposible, por exemplo, aprender diseño en internet 00:34:15
se non tens herramientas. 00:34:17
Ou diseño CAD, ou elige casi o que queres. 00:34:19
Casi, cada vez máis, 00:34:21
precisamos de software para isto. 00:34:23
O software libre permite que cualquera, 00:34:25
en cualquier parte do mundo, con cualquier nivel de riqueza, 00:34:27
poda acceder a ele, ou prácticamente con qualquer nivel de riqueza. 00:34:29
E, por suposto, cualquera pode colaborar. 00:34:31
E se poden criar comunidades de inovación 00:34:33
ao redor dele. Ojo, incluso, sem conhecimentos técnicos, 00:34:35
hai gente que colabora de moitas maneiras. 00:34:37
Recordar o tema que comentaba antes das traducciones. 00:34:39
Hai gente que o que é experto é en español, 00:34:41
en o idioma español, 00:34:43
e pode facer bonas traducciones se quer. 00:34:45
Hai gente que o que é experto é en inovación educativa. 00:34:47
E o que podes trabajar con técnicos 00:34:49
que saben implementarlo, é facer modificaciones 00:34:51
aos programas para que certas técnicas 00:34:53
de inovación educativa se podan utilizar. 00:34:55
E, cando dizia antes que a realidade cambiou, 00:34:57
dizia que moitas veces non nos damos cuenta 00:34:59
de hasta que punto a realidade cambiou. 00:35:01
Isos son capturas de pantalla de Microsoft, IBM e Google. 00:35:03
Que tienen grupos especificamente 00:35:05
dedicados ao software libre. 00:35:07
As tres empresas producen gran cantidad de software libre 00:35:09
e as tres empresas o usan muchísimo. 00:35:11
Hasta o punto de que tienen oficinas internas 00:35:13
especificamente para coordinar 00:35:15
como usan e como difundan o software libre. 00:35:17
Prácticamente todas as empresas 00:35:19
grandes do mundo da informática 00:35:21
hoxe dia tiñen grupos deste estilo. 00:35:23
O software libre, hoxe, 00:35:25
é a verdadeira infraestructura 00:35:27
da sociedade da información. 00:35:29
É o que faz que funcione a internet. 00:35:31
É o que faz que funcione a nube. 00:35:33
É o que faz que funcionen os móviles. 00:35:35
Incluso cando no teu móvil tens software 00:35:37
que a ti chegou como privativo, por exemplo, 00:35:39
en un iPhone prácticamente todo é software privativo, 00:35:41
ese software está construído en unha gran parte 00:35:43
con software libre, que debido a sú licencia 00:35:45
a ti te pode chegar como privativo, 00:35:47
pero en gran parte software libre. 00:35:49
Se tens un Android, máis parte todavía. 00:35:51
Digamos que, hoxe dia, 00:35:53
as empresas están usando software libre 00:35:55
en todos os niveis que poden, 00:35:57
porque tiñen moitas ventajas prácticas, 00:35:59
que podamos considerar éticas, personales, etc. 00:36:01
Tiñen moitas ventajas prácticas. 00:36:03
Por certo, hoxe non toca hablar disto, 00:36:05
pero por que as administracións públicas 00:36:07
non se están aprovechando este mesmo nivel? 00:36:09
Parece que as administracións públicas 00:36:11
todavía hay que explicar por que o software libre é interesante. 00:36:13
Ir á cualquera empresa e ver o que están facendo ellos dentro. 00:36:15
Repito, hoxe non toca, 00:36:17
pero non pude evitar 00:36:19
poner a transparencia. 00:36:21
Bueno, chegamos já, 00:36:23
e sei que queda moito pouco tempo, 00:36:25
isto lo vamos a ver rápido, 00:36:27
como consecuencia do anterior. 00:36:29
Como nos afecta, entonces, o software libre en educación? 00:36:31
Fundamentalmente, 00:36:35
tenemos novas posibilidades. 00:36:37
Vosotros e vosotras podeis sacar 00:36:39
vostras propias conclusiones. 00:36:41
Isto simplemente é unha forma de organizar 00:36:43
mi cabeza cando teñía que escribir as transparencias 00:36:45
e pensei, bueno, nestas cinco posibilidades novas, 00:36:47
pero podeis pensar en cualquier outra cosa 00:36:49
que se os ocurra e analizarlo 00:36:51
desde o punto de vista de como funcionaría isto 00:36:53
se o software que utilizo para ellos é libre. 00:36:55
Pero, bueno, 00:36:57
por proponer unha forma de organizarlo, 00:36:59
podíamos dicir que tenemos novas posibilidades 00:37:01
a hora de reproducir, a hora de adaptar, 00:37:03
explorar, compartir e enfocar. 00:37:05
Que quere dicir reproducir? 00:37:07
Que podemos coger cualquier entorno docente 00:37:09
e reproducirlo a bajo coste. 00:37:11
Todo o que hai en Macs, por exemplo, 00:37:13
sabéis que se pode poner en cualquier ordenador 00:37:15
e todo o que hai en esos CDs 00:37:17
ou o que distribuíais, 00:37:19
supongo que pendrive, 00:37:21
o que se en internet, te lo descargas, 00:37:23
generalmente, en miles de programas, 00:37:25
que podes dáxelos a tus alumnos, 00:37:27
de hecho, se lo poden descargar directamente 00:37:29
e poden reproducir exactamente o mismo entorno 00:37:31
que tienes en el aula, en su propio ordenador, 00:37:33
sen ningún problema de licencias. 00:37:35
E daros cuenta que o problema de licencias 00:37:37
non só é o económico, 00:37:39
imaginarlo que supondría tener miles de programas privativos 00:37:41
por los que tuvieras que pagar licencia, 00:37:43
sino que é un programa tamén de gestión. 00:37:45
Toma, llévatelo, instálalo, eso é todo. 00:37:47
Daros cuenta que iso permite, 00:37:49
desde o punto de vista educativo, 00:37:51
podes probar un programa que resulta que 00:37:53
encontras útil pa 10 minutos de clase, 00:37:55
pero é suficientemente útil pa 10 minutos de clase 00:37:57
e además podes decirle aos alumnos 00:37:59
oi, el que queira que profundice o programa está aquí, 00:38:01
ahí tenéis el programa. 00:38:03
Iso non o podes facer con un programa que te cueste 00:38:05
nisiquera cinco euros, 00:38:07
porque a maioria dos alumnos non se o van a comprar 00:38:09
para profundizar en non sé que, vete por aí. 00:38:11
Entonces, daros cuenta que aquí tenemos posibilidades 00:38:13
que tienen que ver non solamente con el coste, 00:38:15
sino que tienen que ver tamén con 00:38:17
la propia gestión del software 00:38:19
e de cara, en general, ao mantenimiento 00:38:21
da infraestructura. 00:38:23
E tiene aspectos en todas 00:38:25
as áreas da utilización 00:38:27
do software no aula, incluindo 00:38:29
o software de infraestructura, 00:38:31
que se é donde a Ducat Madrid nos dá 00:38:33
moitas posibilidades, porque tamén é software libre 00:38:35
e o mesmo software que está correndo 00:38:37
a Ducat Madrid, aunque os parezca unha idea 00:38:39
moi friki, o podes correr 00:38:41
no vosro propio ordenador, se quiseres. 00:38:43
E podes tener aí a vosra própria aula virtual 00:38:45
se vos tira a gana. Por suposto, se a gente 00:38:47
de Ducat Madrid la mantiene moi ben, pa que lo vas a hacer? 00:38:49
Pero se eventualmente alguien quisiera, porque 00:38:51
é que a mí esto de, aquí cando entro 00:38:53
en el aula virtual e tal cosa que non me gusta 00:38:55
e sabes cambiarlo, o conoces 00:38:57
alguien que te poda ayudar, poderías hacerlo, 00:38:59
poderías probarlo, e logo quizás 00:39:01
mandárselo á gente que está facendo o programa para dizer, mira, 00:39:03
echo esta mejora, echo este cambio, a mí me ha ido moi ben 00:39:05
que queréis incluirlo. 00:39:07
Cando digo reproducir, además, 00:39:09
hoi día sabéis que o hardware 00:39:11
básicamente non vale nada. Estamos a isto 00:39:13
de que lo regalen con las bolsas de pipas. 00:39:15
Esto é unha Raspberry Pi 4C 00:39:17
que non se ve por aí porque está moi pequeñito 00:39:19
pero pode tener hasta 8 GB 00:39:21
de memoria, pode 00:39:23
tener hasta 2 monitores HDMI 00:39:25
conectados, le podes enchufar 00:39:27
un disco duro SSD que vale 00:39:29
agora 50 ó 100 euros dependendo 00:39:31
do almacenamiento que tenga. 00:39:33
Hai moi pocos alumnos 00:39:35
que non se poden permitir comprar cosas destas. 00:39:37
E con isto podes ejecutar 00:39:39
básicamente todo o software que se te ocurra. 00:39:41
Hai moi pocos programas que non van 00:39:43
a ejecutar aí. 00:39:45
Si veis as características del hardware, etc., que hai, 00:39:47
pois veis que pode hacer casi todo. 00:39:49
Sabéis que tienes ordenadores por 100 ó 200 euros 00:39:51
que funcionan para casi todo 00:39:53
lo que poda necesitar un alumno. 00:39:55
Sempre habrá excepciones, sempre habrá el que le guste jugar a non se que 00:39:57
e para iso necesita a tarjeta gráfica de non se cuantos, 00:39:59
pero a imensa maioria de lo que podemos 00:40:01
hacer, de echo casi lo podemos hacer 00:40:03
con un móvil, con los móviles que tenemos hoi día. 00:40:05
Por lo tanto, o hardware ya non é unha limitación, 00:40:07
hace unos años lo era, había gente que non se podía permitir 00:40:09
comprar isto. Al menos en España hai moi poca gente que non se 00:40:11
podía permitir comprar estas cousas. 00:40:13
Podemos adaptar. 00:40:15
Cando dicimos adaptar, 00:40:17
é conveniente recordar que o software 00:40:19
é como plastilina. Estamos acostumbrados a pensar en 00:40:21
o software como ladrillos, cousas que non podemos cambiar. 00:40:23
En realidad, o software non é así. 00:40:25
O software é a cousa máis adaptable que hemos tido nunca en a historia de a humanidade. 00:40:27
Estás en un editor, cambias 00:40:29
un par de líneas e o software faz outra cousa. 00:40:31
Tratar de facer iso con un edificio. 00:40:33
Quero dos plantas máis. 00:40:35
Imaginar o que supone iso nun edificio. 00:40:37
En un programa, que é? Quero dos non se que máis. 00:40:39
Cogerte, escribirlo, e está. 00:40:41
E cando o tens, cualquera que use ese programa 00:40:43
ten as dous plantas máis, entre comillas. 00:40:45
O que sean esas dous plantas máis. 00:40:47
Isto nos permite 00:40:49
desbloquear todo ese potencial que non temos. 00:40:51
E podemos combinarlo. 00:40:53
Imaginaros, como dicía antes, o impacto sobre 00:40:55
idiomas ou usos lingüísticos. 00:40:57
Pero imaginaos con alunos con capacidades diferentes, 00:40:59
novos métodos ou novos programas 00:41:01
docentes, diferentes niveis educativos 00:41:03
que queren usar o mesmo programa, pero de diferentes 00:41:05
maneras. 00:41:07
Podemos explorar. 00:41:09
Gracias a que tenemos 00:41:11
un montón de herramientas libres 00:41:13
a nosa disposición, podemos 00:41:15
permitirnos el probar unha, e se non nos gusta 00:41:17
coger otra, e se non nos gusta coger otra, 00:41:19
edicarla para 10 minutos de clase, e hacerlo 00:41:21
moi rápidamente. E o ano que vénis, tengo un rato a cambio. 00:41:23
Tenéis montones de herramientas 00:41:25
en Macs, por exemplo. 00:41:27
Sin sequer ir á unha cosa complicada. 00:41:29
Ya las tens ahí instaladas, preparadas, listas para darle un botón 00:41:31
e ejecutarlas. 00:41:33
Las tenéis en moitos ámbitos diferentes. 00:41:35
Las tenéis hasta explicadas en moitos casos. 00:41:37
Podemos compartirlas. 00:41:39
Cada vez que faces cambios, podes compartirlo 00:41:41
con cualquier profesor, sabendo que va a poder 00:41:43
hacer lo mismo que tú, porque non depende del software. 00:41:45
Tiene o mesmo software que tú, o podes tener si 00:41:47
queres, con os alunos. Podes compartir 00:41:49
as experiencias, por tanto, podes compartir 00:41:51
tus adaptaciones. 00:41:53
E podes enfocar. 00:41:55
E unha cosa que a mí me preocupa moito é 00:41:57
a veces nos convertimos 00:42:01
en prescriptores de aplicaciones. 00:42:03
En el aula. 00:42:05
A os alunos, por exemplo, durante moitas generaciones 00:42:07
non se les enseñou a procesar de textos. 00:42:09
Se les enseñou a Word. 00:42:11
Iso quer dicir que se les enseñou unha cierta marca de unha cierta empresa 00:42:13
que van a buscar cando salgan ao mundo laboral 00:42:15
ou cando vayan a salir ao mundo personal. 00:42:17
Iso probablemente é hasta ilegal, se lo pensamos por un momento. 00:42:19
Porque estamos decidindo 00:42:21
que nosos alunos prefieran 00:42:23
un producto de unha cierta empresa sobre o resto 00:42:25
de productos de la competencia. 00:42:27
Imaginad que enseñáramos a escribir 00:42:29
só con plumas Parker. 00:42:31
Ningúnha outra cosa. 00:42:33
E para venir a clase, digamos 00:42:35
que la pluma Parker, cando la das así, 00:42:37
hace un giro que non teñe outras plumas 00:42:39
e necesitamos iso para enseñar a escribir. 00:42:41
Joder, probablemente tendríamos manifestaciones en as calles. 00:42:43
Pero que dicimos a todos nosos alunos, 00:42:45
no, para venir a clase, 00:42:47
tienes que usar este producto, este producto, este producto, 00:42:49
que teñe un solo proveedor, que é unha sola empresa 00:42:51
que obviamente gana dinero con ello. 00:42:53
E estás dando a ventaja a ese proveedor 00:42:55
sobre ese producto sobre todos os demas que hai no mercado. 00:42:57
E non parece preocuparnos. 00:42:59
En cualquier caso, el software libre 00:43:01
permite empoderar al alumno. 00:43:03
Si le enseñamos de la forma adecuada, 00:43:05
le permite aprender a que el software que el usa 00:43:07
es el software que el controla, non é un software que el ha caído del cielo 00:43:09
al que se tiene que adaptar. 00:43:11
É un software que pode cambiar, que pode tocar, que pode hacer lo que quiera con él. 00:43:13
Un día tienes un problema con un programa 00:43:15
e el profesor pode venir al día siguiente diciendo 00:43:17
mira, estuve hablando con los que hacen el programa 00:43:19
e tal y han hecho una nova versión de non sé qué, 00:43:21
o estuve hablando con non sé quién que ha hecho un pequeno cambio, etc. 00:43:23
E por último, a la libertad. 00:43:27
Especialmente en esta comunidad autónoma. 00:43:29
Pero o software libre 00:43:31
te dá un grado de libertad 00:43:33
que simplemente non tens con ningún 00:43:35
outro tipo de programa. 00:43:37
Lo cual, obviamente, ten muchas implicaciones 00:43:39
cando estamos trabajando en educación. 00:43:41
Ojo, tenemos non só o software libre, 00:43:43
tenemos tamén os recursos libres de los que non vo a hablar hoy, 00:43:45
tenés logo unhas transparencias al final 00:43:47
donde todavía hablo un poquito máis dillo. 00:43:49
Non olvidemos, de todas formas, 00:43:51
que un gran poder 00:43:53
conlleva unha gran responsabilidade. 00:43:55
Y claro, para poder hacer todas estas cosas 00:43:57
necesitamos tambén trabajarnos nuestra parte. 00:43:59
Tenemos que hacer posibilidades novas, 00:44:01
pero tenemos que explotarlas. 00:44:03
Como docentes, tenemos que desarrollar novas habilidades, 00:44:05
tenemos que empezar a pensar nos programas de unha forma distinta, 00:44:07
tenemos que crear novos hábitos, 00:44:09
novas tareas 00:44:11
e novas necesidades. 00:44:13
Las tenés en as seguintes transparencias. 00:44:15
Se logo tenéis oportunidade e os interesa, 00:44:17
echarle un vistazo, porque vo a terminar ya. 00:44:19
Me vo a saltar la propina. 00:44:23
No me vo a saltar a propina. 00:44:25
Me vo a acabar ya con esta transparencia, 00:44:27
porque, cando estamos utilizando 00:44:31
o software libre, tenemos unha herramienta, como os decía antes, 00:44:33
moi interesante en nostras manos, 00:44:35
pero tenemos que ser capaz de rentabilizarla. 00:44:37
E rentabilizarla está, al final, en nostras manos. 00:44:39
Tenemos que posicionarnos 00:44:41
frente ao software de unha maneira distinta. 00:44:43
Si nosotros non entendemos o software de unha maneira distinta, 00:44:45
nostros alumnos tampouco lo van a entender. 00:44:47
E, como os decía antes, 00:44:49
iso va a marcar como van a vivir ellos dentro de 10, 20, 30 años. 00:44:51
Moitas gracias. 00:44:53
Idioma/s:
es
Autor/es:
Daniel Esteban Roque
Subido por:
EducaMadrid
Licencia:
Reconocimiento - No comercial - Sin obra derivada
Visualizaciones:
878
Fecha:
28 de junio de 2021 - 19:48
Visibilidad:
Público
Duración:
45′ 06″
Relación de aspecto:
1.78:1
Resolución:
1920x1080 píxeles
Tamaño:
430.92 MBytes

Del mismo autor…

Ver más del mismo autor

EducaMadrid, Plataforma Educativa de la Comunidad de Madrid

Plataforma Educativa EducaMadrid